Onze hersenen willen een man als baas

Dit is volgens Esther Mollema, oprichter van Direction, de verklaring voor het onlangs door Grant Thornton gepubliceerde onderzoek over het tekort aan vrouwen in de top van bedrijven. Volgens Mollema kiezen onze hersenen onbewust voor een man als leider. Dit is misschien niet wat we werkelijk willen, maar het is wel wat we doen.

Mollema heeft honderden gesprekken gevoerd met managers uit alle sectoren en op alle niveaus. “Er wordt mij vaak gevraagd waarom er nog zo veel aandacht nodig is voor diversiteit. Het glazen plafond is echt iets van vroeger, denkt men. Als er geen glazen plafond meer is, wat is er dan wel? Worden vrouwen dan toch nog steeds bewust niet benoemd op hogere posities? Willen vrouwen zelf niet? Zijn vrouwen misschien minder ambitieus dan mannen? Nu kun je dit afdoen als een ‘vrouwenprobleem’, maar als manager zou je verder moeten kijken. Want diverse teams behalen betere resultaten dan homogene teams. We moeten er alleen echt moeite voor doen, want we kiezen niet altijd voor de beste mensen. Onze hersenen draaien op software, en die software is niet perfect. Er zitten bugs in. Mindbugs. Op het gebied van mannen en vrouwen betekent dit alles dat we, ondanks onze hedendaagse denkbeelden over gelijkheid en emancipatie, toch nog heel wat onbewuste ideeën meedragen. En die onbewuste ideeën hebben veel meer invloed dan we denken. Het interessante van mindbugs is dat we ze allemaal hebben. Iedereen heeft bepaalde onbewuste vooroordelen en overtuigingen over anderen.”

Gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek van Mahzarin Banaji, hoogleraar Sociale Ethiek aan de faculteit Psychologie van Harvard en haar collega’s Brian Nosek en Tony Greenwald is door Direction, een Mindbugstest ontworpen met als doel de onbewuste voorkeuren rond man/vrouw en leiderschap binnen Nederlandse organisaties in kaart te brengen. 2.567 Nederlandse medewerkers, managers en directieleden binnen grote en kleine profit en non-profit organisaties hebben de test ingevuld.

– 78,8% van de vrouwen en 87,2% van de mannen heeft onbewust een voorkeur voor een man als leider.

– Een onbewuste voorkeur voor mannelijk leiderschap is niet leeftijdsgebonden. Direction is momenteel bezig met aanvullend onderzoek naar de hoge score voor de groep van 18 t/m 24 jaar.

Tussen 18 en 24 jaar (n=20): 90% voorkeur voor mannelijk leiderschap

Tussen 25 en 34 jaar (n=472): 84,3% voorkeur voor mannelijk leiderschap

Tussen 35 en 44 jaar (n=946): 80,6% voorkeur voor mannelijk leiderschap

45 jaar en ouder (n=1129): 82,3% voorkeur voor mannelijk leiderschap

– Ook het opleidingsniveau laat zien dat veel mensen een onbewuste voorkeur hebben voor mannelijk leiderschap. Toch is het percentage hoger (88,3%) bij mensen met een mavo, havo, vwo of mbo opleiding t.o.v. mensen met HBO of WO opleiding (81,7%).

– Aan het onderzoek namen mensen deel met verschillende vakgebieden. Opvallend is dat deelnemers die actief zijn in de zorg (72,2%), R&D (77,2%) en marketing (79,8%) minder onbewuste voorkeuren hebben voor mannelijk leiderschap dan mensen werkzaam in sales (86,2%), ICT (86,1%) en HRM (83,9%). Vooral de laatste groep is zorgwekkend, omdat dit vaak mensen zijn die verantwoordelijk zijn voor de werving en selectie van nieuwe medewerkers.

– Binnen de zorgsector is de onbewuste voorkeur voor mannelijk leiderschap het laagst: 74,4%. De onderwijssector (87,0%) en ICT sector (93,9%) scoren hier het slechts.

– 86,5% van de leidinggevende mannen hebben een onbewuste voorkeur voor mannelijk leiderschap, waarbij 75,1% van de leidinggevende vrouwen een onbewuste voorkeur heeft voor een man als leider.

– Uit het onderzoek komt naar voren dat starters op de arbeidsmarkt (1 t/m 5 jaar werkervaring) en mensen met veel werkervaring (31 t/m 35 jaar) onbewust een grotere voorkeur hebben voor mannelijk leiderschap (respectievelijk 87,1% en 86,7%). Mensen met 16 t/m 20 jaar werkervaring hebben het minst een onbewuste voorkeur voor mannelijk leiderschap (79,9%).

– Op alle functieniveaus binnen een organisatie is een onbewuste voorkeur voor mannelijk leiderschap:

Medewerker (n=826): 84,62%             

Lager Management (n=185): 84,32% 

Midden Management (n=725): 81,38%

Hoger Management (n=587): 79,39%

Directie/RvB (n=245):  82,86%

Esther Mollema vult nog aan: “Onze mindbugs maken dat we een voorkeur hebben voor mensen die op ons lijken. Het druist misschien in tegen al onze vaste overtuigingen, maar keer op keer blijkt dat we niet per se kiezen voor de beste mensen. Ondanks onze bewuste intenties, ondanks onze bewuste wens om werkelijk de beste kandidaten te kiezen. We kiezen onbewust voor mannelijke leiders. Dit is misschien niet wat we werkelijk willen, maar het is wel wat we doen.”