Wat willen we, kunnen of konden?

Een serie blogs over Know Your Business, strategie, ondernemerschap, overleven, IT & financiering.

De regering Rutte heeft besloten om een nieuw afgeslankt steunpakket 3.0 beschikbaar te stellen. De twee belangrijkste uitgangspunten van dit derde pakket, het ‘redden van vaste banen’ en het ‘redden van sectoren’ zijn discutabel te noemen en riskant bovendien. Waarom?

Door Tony de Bree. Hij is auteur van ‘Overlevingsstrategie voor startups‘, ‘De scale-up blueprint’ en ‘Kan het vliegen?’. Sinds 1997 spot hij succesvol bedrijven als Amazon, Bol, ASML, IKEA en PayPal. Hij is ICT-lid in RvC’s en werkte bij ABN AMRO, als Dragon bij corporate venturing en als global splitsingsmanager KYC.

Het belangrijkste uitgangspunt van de regering en de meerderheid van de Tweede Kamer was en is dat er zo veel mogelijk banen moeten worden gered. Men bedoelt vooral vaste banen, want men gaat nog steeds uit van het traditionele doel van volledige werkgelegenheid voor iedereen met een vaste baan. Maar is dat doel realistisch? Nee: de Nederlandse arbeidsmarkt bestaat al lang niet meer en de politiek heeft er zelf de afgelopen 30 jaar op allerlei manieren voor gezorgd dat steeds meer mensen flexwerker zijn geworden of (al dan niet vrijwillig) voor zichzelf zijn begonnen als zelfstandig ondernemer.

Bovendien is het zeer onzeker of de werkgelegenheid in een aantal sectoren ooit nog terugkomt op het pre-crisis niveau en wanneer dat gaat gebeuren. Kijk naar KLM: daar is héél veel geld gestoken, in het subsidiëren van vaste banen, maar die banen zijn vervolgens alsnog grotendeels verdwenen. Waarom? Omdat de vraaguitval bij KLM structureel is, het businessmodel en het verdienmodel van de KLM door corona achterhaald zijn, de niet-noodzakelijke kosten te hoog zijn, en de financieringsstrategie te veel gebaseerd op externe financiering en ‘moeten groeien’ om die leningen te kunne afbetalen. Dat is ook de reden dat het voortbestaan van KLM nog steeds niet zeker is.

Investeer in werk, niet in vaste banen

Veel van de gesubsidieerde banen zijn zogenaamde zombiebanen. Die kunnen en moeten helemaal niet koste wat kost gered worden. Voor die mensen moet uiteraard wél een gestructureerd plan worden opgesteld om van vaste baan naar werk te gaan, maar hun salaris moet niet op kosten van de belastingbetaler zo lang mogelijk tot 10.000 euro per maand worden aangevuld. Ik zeg expres ‘van vaste baan naar werk’ en niet het UWV-verhaal ‘van werk naar werk’. Die vaste banen zijn er immers steeds minder en het is dus veel verstandiger om mensen te leren hun eigen broek op te houden in plaats van ze zinloos te laten solliciteren naar niet bestaande vaste banen. Zeker niet voor hoogopgeleide jonge mensen en mensen boven de 45.

Hetzelfde geldt voor de huidige silo-steun aan ondernemers per bedrijfstak. Sommige bedrijfstakken zullen er weer bovenop komen, maar andere niet of misschien pas over een hele lange tijd. En ook binnen de diverse bedrijfstakken geldt dat de ene ondernemer (ik zeg expres ‘ondernemer’ en niet ‘onderneming’) wél een goede slaagkans heeft en de ander niet. Er moet dus gericht tijdelijk hulp geboden worden als de ondernemer en de onderneming aantoonbaar levensvatbaar is.

Financieel-economisch gezien gaat het immers om opportuniteitskosten: je moet als overheid keuzes maken hoe je de schaarse middelen inzet. Dat is op dit moment met al die miljarden objectief gezien niet het geval.

Daarnaast is het op deze manier steunen van ‘de economie’ een riskante aanpak, ook met het oog op de verkiezingen volgend jaar. Aan de ene kant zijn er grote steunpakketten voor het ondersteunen van vaste banen in de oude normaal economie. Aan de andere kant worden flexwerkers, jonge mensen zonder arbeidsverleden, ZZP’ers en andere ondernemers afgescheept met aanvulling tot het bijstandsniveau, inclusief partnertoets én straks vermogenstoets.

Kijk naar levensvatbaarheid, niet naar vergane glorie

Wat dan wel? Een veel betere aanpak ziet er zo uit:

1. Maak een duidelijk onderscheid tussen inkomenssteun en gerichte investeringen in – objectief gezien – kansrijke ondernemers en ondernemingen.
2. Laat de sector-gebonden steun los.
3. Help ondernemers en ondernemingen op basis van levensvatbaarheid en slaagkans.

Het grote probleem hierbij is wel dat de ervaring heeft geleerd dat de overheid op centraal, regionaal en lokaal niveau niet of nauwelijks voldoende kennis en ervaring in huis heeft om een gefundeerd oordeel te vellen over slaagkans en levensvatbaarheid van ondernemingen en innovaties. Of het nu gaat om grote bedrijven als KLM, om startups & scale-ups, of om mensen die vanuit de bijstand voor zichzelf willen beginnen.

Hoe je het ook draait of keert, er zal een vorm van een basisinkomen moeten worden ingevoerd voor een steeds grotere groep Nederlanders, aangezien een groeiend aantal mensen niet of nauwelijks meer aan vast werk en dus aan een vast inkomen zal komen.

Verveling en eenzaamheid zijn daarbij riskante bijverschijnselen, die nu al ontstaan mede onder invloed van de coronacrisis. Zeker in combinatie met de verplichting om eindeloos zinloos sollicitatiebrieven te schrijven en te solliciteren. De invoering van een vorm van een basisinkomen zorgt er zo ook voor dat, bij de verkiezingen volgend jaar, deze groep mensen niet uit frustratie tegen gaat stemmen.

Andere blogs in deze serie:

• 7 eisen voor KLM-redding
• De stille corona-bailout van grootbanken
• Will we survive?
• Post-corona succes begint bij ander onderwijs
• Klaar voor de grote klap in oktober?
• Polderend op weg naar zwaarste DNB scenario
• Red je organisatie! De-organiseer!
• Op reces voor de recessie
• Wedt Rutte op het verkeerde paard?
• Echt overleven? Ga niet downsizen, maar rightsizen!
• Dus jij gelóóft in die vaste baan?
• Klaar voor de tweede ronde?
• Wat willen we, kunnen of konden?

(foto: Lucien Lumumba, Unsplash)