Verantwoording in publieke sector onder de maat

Jaarverslag is hét middel om verantwoording af te leggen
Bedrijven kennen regels voor goed bestuur, de corporate governance code, ook wel de code Tabaksblat genoemd. De algemene vergadering van aandeelhouders is voor bedrijven het moment bij uitstek om verantwoording af te leggen. In de publieke sector bestaat die vorm van verantwoording niet. Daarmee is voor Raden van Toezicht het jaarverslag het formele middel om verantwoording af te leggen. Voor Ziekenhuizen, woningcorporaties, universiteiten, hogescholen en goede-doelen-organisaties zijn governance codes ontwikkeld en van kracht. Het onderzoek van Hay Group analyseert de aanbevelingen uit die codes gericht op het verantwoorden van de besturing en het toezicht.

Veel jaarverslagen scoren een onvoldoende
Met de governance codes in de hand heeft Hay Group 125 jaarverslagen geanalyseerd en van een score voorzien. In het algemeen scoort de publieke sector een onvoldoende. Het gemiddelde eindcijfer is een 4½. Universiteiten scoren een 6 en zijn daarmee de ‘winnaar’ in de publieke sector. De overige sectoren scoren onvoldoende, met de 2½ van de goede-doelen-organisaties als laagste score.

Raden van Toezicht is vaak onduidelijkheid over het toezicht
Raden van Toezicht maken slecht gebruik van het jaarverslag om verantwoording af te leggen. De Hay-consultants Peter Langerak en Frank Suyver: ‘Wij kijken hier niet erg van op. Onze ervaring leert dat bij menige Raad van Toezicht veel onduidelijk is over het toezicht. Dan kan je daarover ook niet duidelijk zijn in een jaarverslag.’ Van onwil is geen sprake volgens de consultants. ‘De afgelopen jaren zien we Raden van Toezicht hun verantwoordelijkheid oppakken. Zij professionaliseren de governance en richten verenigingen voor toezichthouders op.’

Het jaarverslag is de spiegel van de governance
De aanbevelingen in de governance codes zijn heel duidelijk. Het opvolgen is dan ook niet zo moeilijk. Het jaarverslag kan makkelijk een voldoende scoren alleen al door gewoon reeds beschikbare gegevens te publiceren. Nu ontbreekt vaak zelfs informatie over degenen die toezicht houden, zoals namen, nevenfuncties en het rooster van aftreden. Beloningsgegevens van bestuurders en toezichthouders worden slechts sporadisch vermeld. Kennelijk moeten Raden van Toezicht het jaarverslag beter leren hanteren om verantwoording af te leggen. Wij hopen dat organisaties beschikbare gegevens in het vervolg wel opnemen. De jaarverslagen vanaf 2004 moeten och minstens een voldoende scoren. Om hierbij te helpen hebben wij een to-do-list gemaakt met de minimum eisen volgens de codes. ‘

In jaarverslagen ontbreken ook essentiële gegevens, zoals prestatie-indicatoren. Die zijn gewoon nog niet voor handen. Daar moeten Raden van Toezicht dus echt werk van maken. Een visie op governance ontbreekt vaak en soms is zelfs de scheiding van verantwoordelijkheden tussen bestuur en toezichthouders onduidelijk. Raden van Toezicht vragen Hay steeds vaker om hen hierbij te ondersteunen.’ Hay Group is een internationaal adviesbureau op het gebied van organisatie, leiderschap, motivatie, ontwikkeling en beloning van individuen en teams. In Zeist werken ruim honderdzeventig medewerkers. Hay werkt voor 80% van de tweehonderd grootste organisaties in Nederland. Hay Group publiceert jaarlijks een aantal toonaangevende onderzoeken en beschikt over zeer uitgebreide databases met gegevens over leiderschap, beloning en organisatiecultuur.