Schandalen voorkomen

De reactie van de Amerikaanse politiek op de Enron en Worldcom debacles was grondig en snel. In recordtempo werd de Sarbanes-Oxley-wet door het Congres en de Senaat heen geloodst. Het initiatief van Senator Paul Sarbanes en congreslid Michael Oxley werd in augustus 2002 verplicht voor alle in de Verenigde Staten aan de beursgenoteerde ondernemingen.

In die wet zijn strenge richtlijnen opgenomen voor de financiële rapportage, maar daarnaast ook voor het analyseren van risico’s en risicobeheersing. Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven moeten kunnen aantonen dat zij beschikken over effectieve controlemaatregelen en -processen bij het opstellen van de financiële rapportages. Daarnaast regelt het ook de verantwoordelijkheden van de bedrijfsbestuurders en de verhouding met hun accountant.

Onafhankelijk
We nemen hier een aantal van de ingrijpende maatregelen door. Een onderneming moet een volledig onafhankelijke audit committee hebben. Dat orgaan controleert de controle van de boekhouding door de accountant en bekijkt daarbij de werkwijze van de accountant. De wet wil daarmee tegengaan dat accountants en financieel bestuurders onder één hoedje spelen, zoals bij Enron is gebeurd. Daarnaast mag een accountantkantoor dat al de boeken van het bedrijf controleert, niet voor advies worden aangesteld binnen hetzelfde bedrijf.

Daarmee willen de wetgevers ervoor zorgen dat de accountant echt objectief de boeken kan beoordelen. Anders zou het kunnen dat hij een financiële structuur die door een collega is opgezet moet goed- of afkeuren. Weinig onafhankelijk. Verder mag een onderneming geen leningen verstrekken aan zijn bestuurders of hun topfunctionarissen.

Straffen
De onderneming moet elk jaar een rapport opstellen over hoe zij de boekhouding aanpakt en hoe de interne systemen en procedures daarvoor werken. Het verhogen van straffen is een belangrijk onderdeel van SOX. Zo wordt eenieder die ‘bewust’ aandeelhouders bedriegt, bestraft met een boete en een gevangenisstraf van maximaal 25 jaar. Voor het willens en wetens vernietigen van documenten staat maximaal 20 jaar. Last but nog least de verplichting voor financiële topmannen en bestuursvoorzitters om de financiële verslaglegging van een handtekening te voorzien. Daarmee verklaren zij zich verantwoordelijk voor wat er in het verslag staat.

Beurstoezichthouder Securities and Exchange Commission ziet toe op naleving van de Sarbanes-Oxley-wet. Inmiddels heeft de SEC aangegeven dat Europese bedrijven voor één bepaling (404) van de wet uitstel krijgen. Dat is de eis van rapportage over de effectiviteit van de procedures rondom de financiële verslaggeving. Europese bedrijven hebben al genoeg om handen met de invoering van de nieuwe boekhoudregels IFRS en hoeven dus vanaf 2006 pas aan deel 404 van SOX te voldoen.