Onderzoek wijst uit: emancipatie van machtsmisbruik

Hij onderzocht hoe misbruik van macht door managers zich manifesteert in organisaties. Meer dan de helft van de daders was vrouw. Daarnaast was het machtsmisbruik in de bij het onderzoek betrokken organisaties vaak bij de topmanagers bekend. Toch werden er geen maatregelen genomen. De geleden schade als gevolg van machtsmisbruik is veel hoger dan topmanagers doorgaans aannemen.

Peter Anthonisse hield in 2014 diepte-interviews met dertien medewerkers uit negen verschillende organisaties die het gedrag van hun manager als machtsmisbruik aanmerkten. Ze vertelden over hun ervaringen waar ze persoonlijk fors onder geleden hebben of nog steeds onder lijden. 

Anthonisse: “Misbruik van macht is een veelkoppig monster dat door de organisatie sluipt. Als gevolg daarvan verliezen de slachtoffers hun baan, moeten salaris inleveren en/of kampen met burn-out of depressie.” 

Ook de organisatie ondervindt nadeel van het machtsmisbruik binnen het management. “De schade is niet in cijfers uitgedrukt, maar we kunnen ervan uitgaan dat een ongezond werkklimaat in die organisaties tot magere prestaties, veel ziekteverzuim en afvloeiingsregelingen leidt. Factoren die uiteindelijk slechtere bedrijfsresultaten teweegbrengen,” aldus Anthonisse.

Het onderzoek laat zien dat misbruik van macht door managers ten opzichte van medewerkers vaker voorkomt dan wordt gedacht. Volgens Anthonisse moeten topmanagers zich dus niet afvragen óf machtsmisbruik zich in hun organisatie voordoet, maar waar. 

“Een organisatie als systeem heeft vaak structuren die een voedingsbodem zijn voor machtsmisbruik in plaats van het te belemmeren. Er zijn dan bijvoorbeeld geen morele codes die machtsmisbruik als schending van normen aanmerken. Ook kan de ervaring zijn dat verzet op voorhand een verloren zaak is.”

De slachtoffers werden niet gecompenseerd voor hun geleden schade, ook al was het verwerpelijke gedrag van de manager bekend bij het topmanagement. Een prangende kwestie vindt Anthonisse. 

“De organisatie is wettelijk verplicht te voorkomen dat werknemers schade lijden als gevolg van hun werkzaamheden, ook immaterieel leed.” De daders komen er vaak mee weg omdat het door de vingers wordt gezien of een onderdeel van de organisatiecultuur is geworden. Diverse organisaties weigerden ook medewerking aan het onderzoek.

Anthonisse concludeert dat misbruik van macht niet definitief uit te schakelen is, maar wel in zekere mate te temmen. “Cruciaal is dat machtsmisbruik emancipeert. Dat het niet langer ontkend wordt, uit te taboesfeer geraakt en serieus wordt genomen.”