“Lat bij experimenten tech ligt te hoog”

Er is sinds vorig jaar een hype rondom big data en blockchain, zegt Engbersen, die zelf als onderzoeker bij IBM al jarenlang bezig met big data en AI, zegt dat er sinds vorig jaar sprake is van een hype rondom big data en blockchain. Er klinken veel positieve verhalen, maar vaak blijft onduidelijk dat veel beloften rondom nieuwe technologie niet ingelost kunnen worden. “Ik zie op het gebied van bijvoorbeeld big data nog niet heel veel bruikbare voorbeelden.”

Lees ook: Angst belemmert ontwikkeling verantwoorde artificial intelligence

De hooggespannen verwachtingen werken wel belemmerend voor bestuurders en bedrijven die met nieuwe technologie aan de slag gaan. “Als die verwachtingen de lat zijn, lijkt het er al snel op dat er niets is bereikt. ‘We houden ermee op’, is dan de reactie.”

Engbersen, sinds 2016 bijzonder hoogleraar data science engineering aan de Rijksuniversiteit Groningen, wijst op de Gartner Hype Cycle for Emerging Technologies. Deze grafiek beschrijft een periode van overspannen verwachtingen, die bij nieuwe technologie ontstaat. Na deze hype volgt een dip, de Trough of Disillusionment (Dal der Tranen) genoemd, waarin het besef komt dat de technologie die hooggespannen verwachtingen niet waar kan maken. Hierna volgt de fase waarin de technologie tot wasdom komt en er meer praktische toepassingen gevonden worden. 

Bron: Gartner

Feiten ontbreken

De hype rondom nieuwe technologie komt uit vele hoeken. Natuurlijk is er het belang van mensen die er geld mee kunnen verdienen, zegt de hoogleraar. “Ook verschijnen er allerlei verhalen in de media. Dat is mooi, maar daarin ontbreken vaak de feiten, zegt Engbersen. 

Hij wijst op Facebook als een belangrijk voorbeeld om de nog gebrekkige mogelijkheden van big data en AI te onderstrepen. “Dit grote techbedrijf is nog nauwelijks in staat om echt nieuws van fake news te onderscheiden.”

De potentie van nieuwe technologie is er zeker. Maar er zijn vaak lastige obstakels te overwinnen. “In de zorg zou je bijvoorbeeld een systeem kunnen bouwen dat voor ziekenhuizen wereldwijd probeert te begrijpen welke behandelingen of medicatie tot welke resultaten leiden. Het probleem is dat elke arts zaken op een andere manier beschrijft. Je moet dus in staat zijn een soort canonische vorm van beschrijven te vinden, zodat iedereen op hetzelfde niveau zit. Dat is al het eerste probleem.”

Big data bevindt zich op dit moment in de stijgende lijn van de hype, zegt Engbersen: “Zelf kom ik tot de conclusies dat zaken toch net iets lastiger gaan dan in eerste instantie gedacht. Maar dat betekent niet dat we bij de pakken moeten neerzitten. De verwachtingen zijn te hoog en de termijn waarop we denken succes te bereiken te kort. Maar op lange termijn kunnen we die verwachtingen zeker overtreffen.”

Juist verwachtingspatroon

“Voor bedrijven is het van belang dat ze zo opereren dat die hype-curve niet helemaal naar boven gaat”, zegt Engbersen. “Dan dreigt het gevaar dat iedereen helemaal in de wolken raakt van de nieuwe technologie, waarna enkel een kater kan volgen.” Door het juiste verwachtingspatroon neer te zetten kan steun voor een project behouden blijven, zegt Engbersen. “Alleen door minder hoge verwachtingen te scheppen, kan men het ‘dal der tranen’ doorkomen, de fase waarin iedereen erop wijst dat experimenten met de nieuwe technologie niet hebben gewerkt.”

Bedrijven doen er goed aan om klein te beginnen: “Ze moeten eerst nadenken over hoe ze op dit moment werken. Vervolgens is de vraag wat als eerste aangepakt kan worden. Daarbij is het vooral voordelig als ze de data om dat te doen ook echt in huis hebben, en kunnen identificeren. Dan kunnen ze aan de hand van deze data kijken of het mogelijk is sneller, efficiënter en slimmer te worden en een verbetering te bereiken.” 
De basale dingen eerst dus. “En dan steeds een stapje beter. Begin niet met dingen die je niet kan. Je kunt niet boven de drie meter uitkomen, als je nog nooit een meter hoog hebt gesprongen.” 

Rol bestuurder

En de rol van de bestuurder? Volgens Engbersen hoeft de top van een bedrijf zich niet met de inzet van nieuwe technologie bezig te houden. Het is wel hun taak om op de hoogte te blijven van de trends. “Een bestuurder moet in de gaten hebben dat iedereen over een bepaalde nieuwe technologie spreekt. Vervolgens moet hij of zij zich afvragen wat het bedrijf daarmee kan en welke doelen men hiermee wil bereiken.” Vervolgens gaat het om het vinden van de juiste mensen om hierbij te helpen. De doelen die gesteld worden moeten vervolgens realistisch zijn, zegt de hoogleraar. “De vraag is wat een goede termijn is om haalbare doelen neer te zetten.” 

En het is van groot belang om de oren te luisteren te leggen op de werkvloer. “De werknemers zijn de eersten die ideeën hebben over hoe hun werk beter gedaan kan worden. Dit is een enorme hoeveelheid kennis die nu niet altijd efficiënt wordt gebruikt.”

Digital company?

De aanpak moet haalbaar zijn en realistisch, aldus Engbersen. Dit kan wellicht ook voorkomen dat bedrijven dure woorden in de mond nemen om zichzelf op digitaal gebied neer te zetten. De chef van de Zwitserse spoorwegen (het land waar Engbersen woonachtig is, red.) zei dat het bedrijf een digital company is, vertelt Engbersen. “Terwijl ik nadat de trein niet reed naar het station moest om geld terug te krijgen voor een online gekocht kaartje. En dan noem je jezelf digitaal?”