Functie CFO steeds veelzijdiger

Naast ‘routine’-werkzaamheden als het in kaart brengen en minimaliseren van financiële risico’s, het opstellen en toelichten van maand- en kwartaalrapportages en jaarafsluitingen en het verantwoording afleggen over het gevoerde financiële beleid aan aandeelhouders, toezichthouders en andere stakeholders, heeft de CFO vooral een belangrijke rol mogen vervullen bij het realiseren van groeistrategieën en winstgevendheid.

Vergaderingen over spannende overnames, innovatieve financieringsstructuren en gerelateerde investeringsvraagstukken waren aan de orde van de dag. De CFO had bijna een dagtaak aan het beoordelen van kansen, het onderhandelen over overnamesommen en het aan boord krijgen van financiers om de groei te kunnen financieren.

Dat laatste leverde, gezien het marktoptimisme, vaak weinig problemen op en roadshows bij banken en potentiële beleggers vonden gretig aftrek. Dan, op 15 september 2008, valt het doek voor de Amerikaanse investeringsbank Lehman Brothers en slaat met ongekende proporties de onzekerheid toe in de financiële wereld.

De ingezette economische neergang komt hiermee in een stroomversnelling en leidt tot een mondiale kredietcrisis, met als gevolg dat de liquiditeit in de kapitaalmarkt nagenoeg volledig opdroogt. Liquiditeit die, zo weten we allemaal, o zo cruciaal is voor de dagelijkse bedrijfsvoering van ondernemingen en het goed functioneren van het huidige economische bestel.

Als gevolg van de daling in liquiditeit zijn de kosten op vreemd vermogen toegenomen en is de renteopslag voor sommige ondernemingen zelfs verdrievoudigd. Door vreemd vermogen gefinancierde acquisities in het kader van strategische groei zijn een last op de schouders van gezonde ondernemingen geworden.

De CFO van nu is bezig met cash, cash en nog eens cash, en wel op korte termijn. Niet gedreven door optimistische groeiscenario’s, maar vooral door de druk op bancaire convenanten en de operationele resultaten. De kranten stonden de afgelopen maanden vol met verschillende kostenbesparingsmaatregelen. Werkkapitaalmanagement heeft altijd boven aan de agenda van de CFO gestaan, maar in tijden van crisis is een betrouwbare werkkapitaalprognose op korte en middellange termijn van levensbelang.

Cruciaal in een neergaande en sterk volatiele economie met dalende vraag is de flexibiliteit van de onderneming. Een CFO ziet zich genoodzaakt op korte termijn cash vrij te maken. Hij of zij moet daarbij kunnen inschatten in hoeverre er binnen de onderneming maatregelen kunnen worden getroffen die direct tot resultaten leiden.

Waar in het verleden op kwartaal- of jaarbasis werd gebudgetteerd, gebeurt dat in het huidige economische klimaat op maandbasis en is er in sommige gevallen zelfs sprake van scenarioplanning. Door op zeer korte termijn te plannen en te monitoren is de CFO constant op de hoogte van ontwikkelingen binnen de onderneming en de markt, en is hij in staat op cashverplichtingen te sturen.

De druk om te kunnen voldoen aan vreemdvermogenverplichtingen neemt toe en kan zelfs leiden tot situaties waarin volledige bedrijfsherstructureringen moeten worden bedacht, beoordeeld en uitgevoerd om de onderneming in leven te houden.

Herstructureringen zijn vaak complex, tijdrovend, pijnlijk en soms geheel nieuwe materie, zo ondervinden wij momenteel bij onze klanten. Hoewel de thema’s niet nieuw zijn, eisen de samenstelling ervan en de snelheid waarmee ze geadresseerd dienen te worden veel van de CFO.

De economische crisis stelt de CFO van nu voor veel nieuwe uitdagingen, maar brengt ook kansen met zich mee. In de afgelopen jaren werden ondernemingen met weinig vreemd vermogen (of een coöperatief karakter) als conservatief bestempeld, maar op het moment beschikken juist deze ondernemingen over de flexibiliteit die zo cruciaal is.

Het zijn juist deze ondernemingen die in turbulente tijden naar buiten kunnen kijken en groei kunnen realiseren. De CFO speelt daarbij een cruciale rol. Zijn functie is dan ook zeer veelzijdig geworden.

HERMAN DIJKHUIZEN is voorzitter van de raad van bestuur van KPMG