Wisdom of the crowd?

Crowdfunding (ook wel ‘publieksfinanciering’ genoemd) is een alternatieve wijze om een project of onderneming te financieren. Ondernemers gaan in de meeste gevallen naar een bank om een kredietaanvraag te doen en zo startkapitaal te verkrijgen. Crowdfunding verloopt echter zonder financiële tussenpersonen, maar zorgt voor direct contact tussen investeerders en ondernemers.

Het idee erachter is dat veel particulieren een klein bedrag investeren en dat deze kleine investeringen bij elkaar het project volledig financieren. Dit in tegenstelling tot bankkredieten en grootinvesteerders, waarbij er sprake is van slechts één of enkele investeerders die een groot bedrag inbrengen.

Veel bedrijven zien crowdfundplatforms als een (gedwongen) alternatief voor banken, die steeds minder bereid zijn kleinere bedrijven te financieren. Daarnaast weten consumenten dat hun spaargeld bij de banken niet rendeert. Hier vinden geldzoekers en particuliere financiers elkaar.

In het eerste kwartaal van 2021 haalden ondernemers in totaal € 112m op via deze financieringsvorm – verwachting over heel 2021: meer dan € 500m. Daarmee herpakt crowdfunding zich weer ten opzichte van het magere coronajaar 2020 – toen staken beleggers zo’n € 270m in bedrijven en projecten (gelijk aan het niveau van 2018 – waarmee de stijging van 2019 teniet werd gedaan; in 2015 was het € 128m).

Sinds de financiele crisis van 2008 hebben banken (ogenschijnlijk…) alles wat op risico leek uit hun balans geëlimineerd. Vooral kleinere bedrijven konden steeds moeilijker aan kredieten komen. Crowdfunding bleek een oplossing. Maar daarmee was het risico niet weg – wel bij de banken, maar niet van de financieringsmarkt. Zeker als er geen direct contact is tussen particuliere financiers en geldvragers. Via platforms lijkt er een schrikbarend gebrek aan transparantie. En gebrekkige informatie. Risico inschatting via platforms lijkt een uitdaging die particuliere investeerders snel te boven gaat.

Zo melden platforms wel prominent de bruto rendementen, maar moeten beleggers op zoek naar de kosten. Vaak is sprake van een onduidelijk risicoanalyse – als die er al is. Of het onderpand laat te wensen over. En is het gissen naar de achtergrond van de geldvrager. Of er is weinig tot geen zicht op betalingsachterstanden. Daarbij is er vaak geen idee hoe rentevergoedingen tot stand komen. Wat zijn de vergoedingen voor elders (‘family & friends’) geleend geld? En als het over waarderingen gaat spreekt de VEB over ‘sterrenwichelarij’…
Au!

Wijsheid van de massa is de idee dat de massa over meer informatie of kennis beschikt dan het individu. Het werd vooral bekend door het boek The Wisdom of Crowds uit 2004 van James Surowiecki. Om de wijsheid van de massa te verkrijgen, moet dan ook voldaan worden aan enkele voorwaarden: diversiteit, onafhankelijkheid, decentralisatie. De diversiteit maakt dat er verschillende perspectieven worden overwogen, meer dan mogelijk door één enkel persoon. Onafhankelijkheid is nodig om te voorkomen die diversiteit ongedaan wordt gemaakt door onderlinge beïnvloeding zoals bij groepsdenken. Om die reden kan er ook geen sprake zijn van centrale sturing.

Diversiteit, onafhankelijkheid, decentralisatie – het zijn niet dié kenmerken waarin platforms uitblinken. Het wordt tijd dat de AFM en Branchevereniging Nederland Crowdfunding de handen ineen slaan. Waarbij het minder moet gaan om toezichtkaders en gedragscodes voor platforms (strippen van belangen, en transparant minimaliseren van kosten) en meer om het oorspronkelijke idee van crowdfunding: met wijsheid van velen vraag naar en aanbod van financiering bij elkaar brengen – zodat waardecreatie plaats kan vinden dáár waar het hoort.

Door Leo van de Voort. Hij is bestuursadviseur bij Fuel for Living Strategies, voormalig directeur corporate finance Kempen & Co en auteur van het boek Vensters op waarde.