Corona… nu het stof neerdaalt

Iets meer dan een jaar na de eerste Corona lockdown, nu het eerste stof langzaam neerdaalt van de COVID-crisis, is er ruimte om vooruit te kijken, te leren van terugkijken en misschien zelfs om voorzichtig kansen te zien.

Die reflecties op één jaar COVID-19 vallen dit jaar mooi samen met allerlei overzichten, inzichten, risicorapporten en bespiegelingen van diverse vooraanstaande organisaties, accountantskantoren en verzekeraars.

Wat hebben we tot nu toe geleerd van de crisis die Corona heet?

Global Risks Report World Economic Forum
Een aantal weken geleden is het Global Risk Report van het World Economic Forum verschenen met daarin een aantal actuele wereldwijde risico’s en bespiegelingen. 

In deze zestiende editie van het Global Risks Report schetst het World Economic Forum onder andere de risico’s voor de wereldwijde gezondheid, de stijgende werkloosheid, groeiende digitale scheidslijnen, ontgoocheling onder jongeren en geopolitieke versplintering. Bedrijven riskeren een wanordelijke shake-out. De aantasting van het milieu neemt wereldwijd niet af – en dreigt samen te vallen met maatschappelijke botsingen.

Maar nu we wereldwijd worden blootgesteld aan zoveel risico’s, kunnen misschien ook lessen worden getrokken om de risico respons en veerkracht te versterken. In 2020 werd het risico op een pandemie werkelijkheid. Nu overheden, bedrijven en samenlevingen worstelen met COVID -19, lijkt maatschappelijke saamhorigheid belangrijker dan ooit.

Kansen publiek-private samenwerking
We zullen in de post-COVID-periode met meer onzekerheid worden geconfronteerd op zowel politiek, technologisch- als maatschappelijk vlak. Maar de  pandemie heeft ook het belang en de kansen van publiek-private samenwerking aangetoond.

Veel bedrijven en organisaties hebben te maken gehad met economische- en gezondheidsrisico’s, herinrichting van toeleveringsketens en vele faillissementen en creatieve partnerschappen. Thuiswerken werd voor vele werknemers de norm.

Wanneer we voorzichtig vooruit kijken, lijken we af te koersen op economische teruggang. Als gevolg van de wereldwijde lockdown zijn alleen al in het tweede kwartaal van 2020 zo’n 495 miljoen mensen werkeloos geworden. Dit heeft directe gevolgen voor levensonderhoud en kan leiden tot afname van welvaart, minder verbinding en meer onrust. 

In Nederland is er enorme overheidssteun gegeven, maar bestaat de kans dat na de afbouw van de steunmaatregelen deze gevolgen alsnog optreden. Zeker als de lockdown nog langer voortduurt. 

Data is macht
Bijna dagelijks is er wel nieuws over datalekken en in Nederland schreeuwt de Autoriteit Persoonsgegevens om hulp, omdat zij de klachten niet aankunnen. De grote techbedrijven worden nog steeds machtiger en rijker. Wie de data heeft, heeft de macht – en steeds meer criminelen ontdekken die goudmijn.

Verder worden ook digitale vaardigheden steeds belangrijker en groeit de kloof tussen digitaal vaardig en minder digitaal vaardige mensen. De kans dat daarmee ook de bestaande kloof tussen arm en rijk verder wordt versterkt, lijkt erg groot.

De veiligheid van IT-omgevingen wordt steeds belangrijker en het falen van IT en software is al praktisch net zo ingrijpend als bijvoorbeeld  stroomuitval, ongeacht of een systeem door eigen falen of externe factoren als ransomware op zwart gaat. Ook de veiligheid van de systemen is een groot risico met de vele hacks, phishing, et cetera. Voorbeelden van hacks, phishing en ransomware zijn wekelijks in de krant te lezen. En dan betreft het net zo goed commerciële-, overheid- en semi-overheidsorganisaties.

Een analyse van Europol vorig jaar toonde ook al verschillende nieuwe en verhoogde gevaren, omdat criminelen de COVID-19 crisis misbruiken. Dit varieert van een sterkte toename in mobiele malware, nep shopping-sites en verspreiding, tot mis- en desinformatie en een sterke toename van ransomware.

Corona lessons learned
Ja, Corona heeft wereldwijd veel leed veroorzaakt en de wereld, het leven en het  werken voorgoed veranderd. En zoals we ook in het rapport van het World Economic Forum kunnen lezen werpt Corona zijn schaduw ook vooruit.

Maar het afgelopen jaar zijn ook vele organisaties een stuk efficiënter geworden en waar ooit de stelling was dat internationaal vliegen noodzakelijk was voor het onderhouden van een internationaal netwerk, blijkt dat online eigenlijk ook best te doen.

Veel organisaties toonden een grote agiliteit en hebben onder druk van de omstandigheden hun ICT in rap tempo gemoderniseerd. Een grote groep mensen is in verhoogd tempo digitaal een stuk vaardiger geworden en scholen en universiteiten maken versneld stappen naar meer digitaal lesgeven. 

We werden stilgezet en hoorden ineens weer allerlei vogels in onze eigen tuin en de lucht en het water worden langzaam iets schoner. De Corona tijd brengt dus gelukkig ook goede dingen. Maar we zijn inmiddels wel klaar met thuiszitten.

Rob van Erp is Universitair Docent, trainer en hoofd Corporate Risk bij Stedin| 

Wim Pauw is Universitair Docent, trainer, adviseur en partner bij Gilde van Adviseurs |