Wanneer worden onze banken duurzaam?

Een serie blogs over Know Your Business: strategie & ondernemerschap.

BLOG – “De Nederlandse banken hebben genoeg vet op de botten om klanten tijdens de coronacrisis tegemoet te komen.”

Door Tony de Bree. Hij is auteur van de bestsellers 'De scale-up blueprint' en 'Kan het vliegen? Van idee tot succesvolle startup'. Ook is hij sinds 1997 succesvol spotter van bedrijven als Amazon, Bol, ASML, IKEA en PayPal (in 2001). Hij is ICT-lid in RvC's en werkte bij ABN AMRO o.a. als projectleider CDD en global splitsingsmanager KYC.

Dat zei topman Kees van Dijkhuizen van ABN Amro op 19 maart in het NOS Radio 1 Journaal. “Vorige keer bij de crisis waren wij als banken onderdeel van het probleem. Op dit moment zijn wij nadrukkelijk onderdeel van de oplossing,” voegde hij eraan toe. En “ook als de crisis drie tot zes maanden aanhoudt, is dat voor de banken geen enkel probleem. We zijn op dit moment zeer sterk gekapitaliseerd, dus wij kunnen klanten daarmee helpen.” Dit werd allemaal klakkeloos overgenomen door de economieredacties van de grote kranten, de publieke omroep en bijvoorbeeld BNR.

De vraag is echter of de banken nadrukkelijk onderdeel zijn van de oplossing, of is er ook nog iets anders aan de hand?

Financier je anti-duurzaam? De overheid staat garant!

In 2008 werd een aantal banken en verzekeraars door de Nederlandse Overheid 'gered', daaronder de ABN Amro Bank. De verwachting was toen dat er ook een fundamentele verandering in het business model en vooral het verdienmodel zou plaatsvinden richting 'de duurzame bank'.

Maar is dat ook gebeurd? Nee. Na 2008 was het weer vlot 'business as usual', zoals ik in het laatste hoofdstuk van mijn 'Dagboek van een bankier' voorspelde, door het de titel te geven 'Als je niets verandert, verandert er niets'. Hoe ziet het verdienmodel van de grootbanken in Nederland er dan uit?

Zoals een van de docenten tijdens mijn opleiding voor ICT-lid van Raden van Commissarissen terecht opmerkte, de directeur van een van de grootste management consulting bureaus in Nederland: “Eigenlijk hebben de grootbanken geen klanten nodig.” Ze verdienen namelijk geld met langlopende kredieten aan bedrijven, zoals de Rabobank in onder andere de traditionele op massaproductie gerichte 'Groeien moet'-landbouw en in de bouw,  aan startups, scale-ups en MKB, en aan langlopende hypotheken aan particulieren. Daarnaast geldt hetzelfde voor allerlei langlopende beleggingsfondsen.

Een voorbeeld uit de praktijk: een grootbank financiert boeren om hun landbouwbedrijf steeds maar te laten groeien door niet-elektrische tractoren te kopen en bijvoorbeeld steeds meer varkens te gaan houden. Om die leningen te kunnen betalen, moeten die boeren wel blijven groeien. Ze moeten steeds meer gaan exporteren en ze moeten tegen steeds lagere prijzen produceren. Die varkens gaan vervolgens naar Italië om er parmaham van te maken en vervolgens komen die Parmahammen hier terug om hier in Nederland verkocht te worden. En nu moeten veel van die boeren, die tot hun nek in de schulden zitten vanwege de stikstofcrisis, worden uitgekocht door de Nederlandse Staat. Die staatssteun gaat vervolgens direct terug naar de betrokken grootbank!

Daarnaast financieren de grootbanken op grote schaal, direct en indirect, in vastgoedinvesteringen, zoals grote winkelcentra, en in vastgoedinvesteerders, die bijvoorbeeld in panden van zelfstandige winkeliers in winkelstraten investeren (tegen een 'normaal rendement' van 6-12 procent per jaar).  

Al die inkomsten daaruit komen eigenlijk allemaal automatisch binnen, zonder dat men daar veel voor hoeft te doen als bank. Mooi toch?
En als ze boetes krijgen vanwege witwassen of het niet op orde hebben van compliance vanwege oude ICT-systemen, dan belasten dat 'gewoon' met hun integrale kostprijsberekeningsmethodiek door aan consumenten en andere kleinzakelijke klanten.

Gegroeid tot het barst

Toen viel op grote schaal de vraag compleet weg … de coronacrisis. Ook de export ging in rook op, en de inkomsten van veel zelfstandige ondernemers, het kleinere MKB, startups en scale-ups. Van een 'groeistrategie' kon toen geen sprake meer zijn: het werd al snel een 'overlevingsstrategie'.

Wat blijkt nu? Sinds 2008 bleven al die ondernemers en ondernemingen aangezet worden om maar zoveel mogelijk geld te lenen. En dat  in verschillende vormen: of om het bedrijf te laten groeien, of om in een zo groot mogelijk huis of gebouw, of allebei. Die ondernemers en ondernemingen, die komen nu dus logischerwijze in acute betalingsproblemen.

Zelfstandige winkeliers worden geconfronteerd met zelfstandige onroerendgoedeigenaren, die de huur niet tijdelijk willen verlagen. Hetzelfde geldt voor vastgoedinvesteerders, die ook vaak geen afstand willen doen van een – gedeelte van – de huur, om hun investeerders niet 'teleur te stellen'.

Cyclus doorbreken?

Van Dijkhuizen heeft gelijk: de Nederlandse banken hebben inderdaad 'genoeg vet op de botten om klanten tijdens de coronacrisis tegemoet te komen'. Maar hoe ze dat vet hebben gekregen, is tegelijkertijd een van de redenen waarom veel van hun klanten in acute financiële problemen zitten, niet of nauwelijks kunnen terugbetalen, en nu dus tegemoet gekomen moeten worden!

Kortom, sinds 2008 is er eigenlijk niks veranderd en klaarblijkelijk niks geleerd. Leren we er nu wel wat van? Ik denk dat er post-corona niet te ontkomen is aan een structurele hervorming van het verdienmodel van de grootbanken. De Minister van Financiën en de Tweede Kamer moeten daarin het voortouw nemen.

Blogs in deze serie:

• Strategische portefeuillemodel is achterhaald.
• Kan Invest-NL vliegen?
• Als zwijgen goud is
• Unicorns zijn uit, zebra's zijn in
• Grootbanken achterhaald?
• Van groeien naar overleven (1)
• Van groeien naar overleven (2)
• Wanneer worden onze banken duurzaam?
• De KLM Klucht
• De stille corona-bailout van grootbanken
• Will we survive?
• Post-corona succes begint bij ander onderwijs
• Klaar voor de grote klap in oktober?

Lees ook de andere blogs van Tony de Bree: Zin en onzin van een UBO register.