Wanneer mag big data bad zijn?

20 juni 2019

Om mee te kunnen blijven concurreren, moeten bedrijven wel het grijze gebied van dataverzameling opzoeken.

Een serie blogs over digidata.

BLOG – In Chinese winkels wordt gezichtsherkenning in de ene winkel gekoppeld aan het aankoopgedrag bij een andere winkel via het betalingssysteem van een derde partij om zo voor weer een ander reclame te maken. Alibaba heeft hierin het voortouw genomen, door – voorlopig gratis – data te delen met winkelketens.

Door Bouko de Groot, hoofdredacteur FM, historicus en big data-algorithmatician.

In China is het al de gewoonste zaak van de wereld: betaal met je chatapp WeChat, winkel in onbemande winkels dankzij gezichtsherkenning, en ontvang reclame voor een winkel op de hoek via je online-aankopen bij Alibaba. Het westen loopt jaren achter met de dataverzameling en -analyse die dat mogelijk maakt. Volgend jaar pas komt WhatsApp eindelijk met betalen, en de EU is vorig jaar nog een onderzoek begonnen over mogelijk datamisbruik door Amazon, die data over andere producten zou misbruiken om de eigen producten beter in de markt te kunnen zetten.

Zulke obstakels zijn er niet voor bedrijven als Alibaba, die buiten de jurisdictie van bijvoorbeeld de EU hun data verzamelen, opslaan, analyseren en verwerken. Zij timmeren hard aan de weg waar westerse concurrenten dat niet mogen, en bouwen zo een enorme voorsprong op.

Te veel tinten grijs

Westerse bedrijven die in hun eigen regio aan een kort juridisch lijntje worden gehouden, trekken zich daarbuiten weinig aan van de ethische implicaties van dat lijntje. In China werken bijvoorbeeld Nestle en Procter & Gamble mee aan het programma van Alibaba. Daarmee bouwen zij weer ervaring op met het integreren van – voor de EU – onethische big data-analyse in hun bedrijfsvoering, en creëren zo voorsprong en mogelijkheden die concurrenten nooit kunnen of mogen inhalen. Alibaba zelf is ook al zeer actief op de westerse markt. Wat dan te denken van de data die in een niet-EU land verzameld en geanalyseerd wordt van westerse consumenten tijdens hun werk of vakantie in het buitenland?

Daar zal de EU een flinke kluif aan hebben. Vorige week nog riep de Algemene Rekenkamer de overheid op om normen op te stellen voor data en data-analyse. Wetgeving, maar nog meer handhaving voor dit alles is moeilijk. Aan de ene kant wordt big data beperkt, aan de andere kant komen er juist wetten bij die het veel makkelijker maken, zoals PSD2. Als vervolgens de overheid zelf die wetten en de ethische grenzen overtreedt, komen er wel heel veel tinten grijs. Zo werd bijvoorbeeld recent bekend gemaakt, dat in Nederland een op de drie gemeenten een zwarte lijst van dubieuze bedrijven hanteert, terwijl dat verboden is. En als de belastingdienst gestolen data wel mag gebruiken om spaargeld in het buitenland op te sporen, maar instanties data over bijvoorbeeld dieven niet met elkaar mogen delen, waar ligt dan nog de grens?

Andere blogs in deze serie: