Tegenspraak moet bestuurlijke missers voorkomen

Vaak blijkt dat medewerkers op de hoogte waren van de problemen, maar verantwoordelijke bestuurders wilden niet luisteren. ‘Bestuurders, managers en zelfs toezichthouders horen geen tegenspraak, of ze hebben de tegenspraak zelfs uitgeschakeld.’

In zijn nieuwe boek Tegenspraak. Hoe je beter wordt van dwarsleggers verkent Peter van Lonkhuyzen de mate van openheid binnen bedrijven en overheidsorganisaties. Mede aan de hand van bekende en onbekende bestuurlijke missers beschrijft Van Lonkhuyzen wat er misgaat.

Vaak komt het er niet van om tegenspraak te organiseren, bijvoorbeeld omdat het tijdrovend is. Maar niet zelden kiezen bestuurders ervoor om tegenspraak te voorkomen. Van Lonkhuyzen: ‘Niet alle leiders zijn gediend van kritiek. Bij Volkswagen zie je dat bestuurders op een eiland leefden. Woningcorporatie Vestia had zelfs een bestuurder die elke tegenspraak had uitgeschakeld.’ De gevolgen van te weinig tegenspraak zijn groot als het misgaat met een organisatie, menselijk, zakelijk en maatschappelijk, stelt Van Lonkhuyzen.

Sommige organisaties en leiders laten zien dat het anders kan. In de luchtvaart wordt tegenspraak bijvoorbeeld al decennia gebruikt om de veiligheid van het luchtverkeer te verbeteren. In de cockpit is hiërarchie tot een minimum beperkt en in geval van nood moeten gezagvoerders een procedure zelfs stopzetten als een bemanningslid daar om vraagt.

____________________________________________________________________________________

Tijdens de opleiding Risicomanagement ontdekt u in vijf dagen alle facetten van integraal risicomanagement. Na afloop scant u uw organisatie op risico’s en stelt u een praktisch en toepasbaar beheersplan op. Verstevig groei en waarborg continuïteit. Meld u direct aan.

____________________________________________________________________________________ 

 

De recherche heeft officiële tegensprekers in dienst die bijvoorbeeld tunnelvisie bij de opsporing moeten tegengaan. Bedrijven zoals ABN Amro, VGZ en De Brauw Blackstone Westbroek hebben tegenspraakprogramma’s waarbij ook de CEO kan worden aangesproken. Bij ABN Amro schrijft Gerrit Zalm elke werkdag een blog. Iedere medewerker van de bank kan reageren en wie reageert krijgt persoonlijk antwoord.

De roep om tegenspraak wordt steeds urgenter, zegt Van Lonkhuyzen. Niet alleen omdat fouten en schandalen veel persoonlijke en maatschappelijke ergernis opwekken, maar ook omdat werknemers niet anders verwachten. Van Lonkhuyzen: ‘Een nieuwe generatie werknemers is opgegroeid in een open samenleving. Veel werknemers zijn gewend dat ze kunnen meepraten en meebeslissen over de invulling van hun werk. Als dat niet kan, zoeken ze wel een andere werkgever. Maar organisaties hebben deze jonge werknemers – de digital natives – hard nodig.’

Gelukkig is tegenspraak een vaardigheid die kan worden aangeleerd. Het boek bevat een ‘spoedcursus’ tegenspraak waarin hij adviezen voor georganiseerde tegenspraak beschrijft. Zo is het heel effectief om tegenspraak een herkenbare vorm te geven, bijvoorbeeld met periodieke bijeenkomsten of een blog waar op kan worden gereageerd. Maar het belangrijkste is volgens Van Lonkhuyzen dat zowel werknemers als bestuurders het belang van inspraak inzien: ‘Tegenspraak werkt niet als je niet wilt. Maar als je openstaat voor kritiek en er wat mee doet, kan het heel waardevol zijn.’