Gemeenschapssteun moet de gemeenschap steunen

Een serie blogs over strategisch waardemanagement.

BLOG – Kapitalisme is een systeem waarin enkelen veel geld verdienen uit het werkend samenzijn van velen (de anderen). Die 'orde' staat het toe met publiek geld bedrijven 'te redden', die op hetzelfde moment duizenden mensen op straat zetten (ik noem een KLM, maar pars pro toto), en zo een dubbel beroep doen op publieke middelen.

Door Leo van de Voort. Hij is bestuursadviseur bij Fuel for Living Strategies, voormalig directeur corporate finance Kempen & Co en en co-auteur van het boek Risicovreugde.

Daarbij hebben we enige tijd hiervoor al met z’n allen fors moeten betalen om de overheidsfinanciën op orde te krijgen: deze waren totaal uit balans, omdat we de banken moesten redden. Zo blijven we publiek de rekening betalen van wat privaat fout gaat. Deze rekening is vooral neergelegd bij zorg, onderwijs, en andere vitale beroepsgroepen. Daar betalen we nu een 'risicoprijs' voor.

Dat klemt temeer omdat deze om steun bedelende bedrijven niet hebben nagelaten op grote schaal aandelen in te kopen, bonussen uit te delen, forse dividenden uit te keren, vaak gefinancierd uit super goedkope leningen, niet uit de lopende operationele kasstroom. Veel van de mogelijke steun doorkruist de gewenste sanering die moet plaatsvinden: het houdt overcapaciteit en inefficiency in stand.

Zo wentelen we waardevernietiging af op de velen, en faciliteren we waarde-extractie voor de enkelen. Als we nou ergens groepsimmuniteit voor moeten opbouwen is het wel hiervoor.
Ik pleit voor (ten minste) twee zaken – met een middellange termijn perspectief.

Twee pijlers van gezonde steun met gemeenschapsgeld

1. Aandelenbelang

In de eerste plaats dat steun niet louter plaatsvindt als lening of subsidie. Het dient gepaard te gaan met een aandelenbelang. Als het dan weer goed gaat met de gesteunde bedrijven dan krijgen we – als publieke velen – preferent dividend uitgekeerd. En als het heel goed gaat met de gesteunde bedrijven dan kunnen we – als publieke velen – de aandelen op uitstekende wijze weer van de hand doen. Zo komt waardecreatie uiteindelijk ten goede aan de publieke middelen.

2. Stevige eisen

In de tweede plaats dienen aan steunverlening noodzakelijke voorwaarden te worden gekoppeld. Het is tijd voor een kanteling op vele fronten (luchtvaart, landbouw, voedingsindustrie, logistiek, etcetera): financiering moet gepaard gaan met stevige eisen aan duurzaamheid, inrichting arbeidsmarkt, innovatie, genderissues, enzovoort. Zo gaat waardecreatie uiteindelijk écht gepaard met maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Beide zaken koppelen ons los van de 'terreur van de kwartaalcijfers' – korte termijn – én van 'de stip op de horizon' – de vaak veel te lange termijn.

Het is tijd voor humanistisch-economisch rentmeesterschap. Een economische orde die daarop steunt zou de volle consequentie trekken uit wat er nu aan de hand is: zonder collectieve middelen geen houdbare markteconomie. De gemeenschap (de velen) zou daarin niet als vangnet voor de vrije markt (de enkelen) fungeren, maar deels eigenaar en sterk begunstigde zijn van alles wat geproduceerd wordt. En gesteund.

Dát lijkt me solidair. En waardevol.

• Lees ook: Coronacrisis goed voor zombiebedrijven

Alle blogs van Leo van de Voort voor u op een rij gezet.