Een nieuwe rol voor de financieel professional?

In 2014 heeft de Nederlandse Beroepsorganisatie voor Accountants (NBA) een visiedocument over de rol van de financieel professional gepubliceerd. Dat document heeft  in 2017 een update gekregen. 

Hoog tijd dus om bij te praten met één van de auteurs van het nieuwe visiedocument, Eddy Vaassen, hoogleraar Accountancy aan Tilburg University en wetenschappelijk adviseur bij BDO. “De term business partner is een hol begrip.”

De snelheid van veranderingen is enorm tegenwoordig, en dat geldt zeker ook voor de wereld waarin financials opereren. Dat vraagt om andere kennis en rollen die de accountants (in business) moeten bezitten. “Er lijken allerlei taken voor de accountant bij te komen”, vertelt Vaassen. “We hebben geprobeerd het bestaande model wat te versimpelen, door meer naar de grote ontwikkelingen te kijken die het beroep veranderen.”

Belangrijke ontwikkelingen die ook in het onderzoek uit 2014 aan bod kwamen zijn onder meer die van de mogelijkheden die data-analyse biedt, de alsmaar toenemende regeldruk, en de noodzaak tot aanpassing aan snel veranderende business modellen. Maar, gevraagd naar wat de belangrijkste verschillen zijn met drie jaar geleden, stelt Vaassen luid en duidelijk: “Technologie staat nu veruit bovenaan. We hebben via ronde tafel sessies, presentaties, discussies en een enquête onder financieel professionals gevraagd naar de belangrijkste veranderingen waar zij nu al in de dagelijkse praktijk mee te maken hebben en dan wordt technologie (vooral informatie- en communicatietechnologie), altijd als eerste genoemd.” 

Maar als IT een van de disruptieve ontwikkelingen is, leidt die er dan niet toe dat de financial uiteindelijk overbodig wordt? Het tegenovergestelde is het geval, stelt Vaassen. “De ontwikkelingen op IT-gebied zijn reëel en gaan snel. Het is waar dat robotic process automation, blockchain, en continous monitoring ertoe leiden dat processen steeds meer programmeerbaar worden, maar er blijft wel degelijk werk over voor financials. Zoals de hoger niveau judgement taken die overblijven en ontstaan naarmate de routinematige processen steeds meer worden geautomatiseerd. Financials focussen zich meer en meer op de moeilijke gevallen, de uitzonderingen die grote implicaties hebben voor het procesverloop en die op een bepaald moment nog buiten de algoritmes vallen, maar die op hun beurt tezijnertijd tot de routine gaan behoren door verdere verbeteringen op het terrein van de kunstmatige intelligentie.”

Dat IT de sector verandert mag op zichzelf geen verrassende constatering zijn, maar dit moet wél in een bredere ontwikkeling worden gezien: het ontstaan van een generatiekloof tussen wie wél en niet de aansluiting met IT en nieuwe business modellen blijft houden. “Een ander aspect waar financials veranderingen zien is op het gebied van duurzaamheid. Maatschappelijk verantwoord ondernemen én daarover rapporteren  wordt voor veel organisaties steeds belangrijker. De financial moet daarin meegaan en zelfs voorop lopen. Dit  sluit goed aan bij de generatie Y, de millennials die grofweg tussen 1980 en 2000 geboren zijn.

“De generatie Y heeft kenmerken die totaal anders zijn dan die van hun leidinggevenden en docenten. Ze hebben vaak een korte concentratieboog, zijn breed georiënteerd, lezen vooral korte berichten, zijn niet zo van de details, maar hebben vaak ontzettend goede ideeën en gaan er helemaal voor als ze werk mogen doen waar ze in geloven.” Dat is een groot verschil met de traditionele financial die vaak sterk op details is gericht en vaak een duidelijke grens trekt tussen het financiële domein en de business en daardoor soms bepaalde kansen niet ziet, constateert Vaassen.

“Je ziet dat de opleidingen voor accountant en controller de afgelopen jaren zijn veranderd, het moet leuk en sexy zijn en een vak als boekhouden is eruit gesloopt. Dat krijgen ze nauwelijks nog mee in hun opleiding, maar die vaardigheden zijn wél essentieel om te begrijpen hoe financiële processen verlopen”, aldus Vaassen.

De hedendaagse financial lijkt wél over de vaardigheden en interesses te beschikken om een brug te slaan tussen het financiële domein en de business, iets wat vaak wordt gezien als een ideaalmodel voor de rol van de financial, namelijk die van business partner. Het idee is dan dat dit de enige manier is waarop financials in de toekomst nog relevant kunnen blijven. Maar daar denkt Vaassen anders over. “De rol van business partner is helemaal niet vanzelfsprekend de enige juiste. Een goede financial kan verschillende rollen hebben en bijvoorbeeld ook een navigator zijn die de organisatie helpt de juiste richting in te slaan, een poortwachter die als een moreel kompas fungeert, of een analist die data analyseert en daarover rapporteert. Het belangrijkste is dat de financial toegespitst moet zijn op de organisatie waar hij werkt. Dit hebben we uitgewerkt in het nieuwe model.”

In het model kun je elke financial positioneren door op de verschillende dimensies aan te geven waar het accent ligt van zijn werkzaamheden en zijn taakopvatting. Je kunt dan ook de factoren in kaart brengen die verklaren waarom de financiële functie is ingevuld, zoals ze is ingevuld. De vaardigheden en taken die gevraagd worden bij een organisatie hangen bijvoorbeeld af van de omvang, industrie en ouderdom van die organisatie. 

Dit heeft uiteraard ook consequenties voor de opleidingen. “Er wordt vaak gediscussieerd over de vraag of we generalisten of specialisten nodig hebben in de financiële functie. Jonge mensen willen vaker generalist zijn, maar elke generalist moet op gezette tijden details kennen, een verdiepingsslag kunnen maken”, stelt Vaasen. “Je functie is nooit volledig generalistisch of specialistisch, dat moeten we als opleiders de financials bijbrengen: je moet jezelf kunnen inlezen, maar ook weten wanneer welke specialisten erbij te halen én daarmee kunnen communiceren.”

Als voorbeeld noemt Vaassen de omgang met IT’ers. Die wereld staat bol van de drieletteracroniemen, de taal van de IT’er, en dus zul je als financial de semantiek van die taal tot op zekere hoogte moeten kennen als je met een IT-toepassing aan de slag wil, of er een wil laten ontwikkelen. “Je moet de IT’er kunnen instrueren. Een mooi voorbeeld is de blockchain. Het lijkt wel alsof die de hele wereld gaat veranderen en zeker het beroep van de financial. Maar mensen praten elkaar na, zonder dat ze weten wat blockchain nu precies is. Je moet je verdiepen in dit concept zodat je je een zelfstandig oordeel kunt vormen over de mogelijkheden en onmogelijkheden. Daarna kun je met de blockchain deskundigen aan de slag om iets te bouwen of juist besluiten om nog even niets te bouwen.”

Hoewel aanpassingen aan veranderende rollen en maatschappelijke ontwikkelingen nodig zijn, is Vaassen ervan overtuigd dat de financiële functie zal blijven bestaan. 

“Zij zal steeds meer een spin in het web worden, die het lijnmanagement en IT nader tot elkaar brengt. Het blijkt ook dat financials zichzelf steeds meer in die positie zien. Het komend jaar gaat Vaassen samen met de NBA en enkele collega’s van Tilburg University aan de hand van het model op zoek naar de factoren die verklaren waarom de financiële functies bij organisaties op een bepaalde manier zijn ingevuld. Hij zal daarbij ook het model in de praktijk valideren met andere partijen dan slechts financials, zoals managers, toezichthouders, en accountants.