Congres Public Finance: publieke sector klaar voor verandering?

Het thema dit jaar was ‘Be Ready for Change’. De dag werd officieel geopend door Michael van Asperen van organisator Alex van Groningen BV. Hij legde het thema uit middels een referentie aan Charles Darwin: “Niet de sterkste soort overleeft, maar het soort dat zich het beste aanpast aan verandering.” In dat licht leek het een goed idee om de overheid en publieke sector deze dag op veranderingsvermogen te onderzoeken.

Verandering in publieke sector
Na een kort welkomstwoord werd de dag officieel geopend door Roland Koopman, presentator van het RTL Nieuws en Guus Broos, oud bestuurder van onder meer Orbis medisch en zorgconcern. De publieke sector bevindt zich midden in een grote veranderingsfase; het moet beter met minder en veel instellingen zullen aan marktwerking moeten gaan doen. Volgens Broos is daarbij de grote vraag of men zich proactief of reactief opstelt. “Je moet niet simpelweg bezuinigen of teruggaan naar eerdere situaties. Het beste werk je aan verandering en dus verbetering.”

Tempo innovatie kan flink omhoog
Frans Nauta, lector Innovatie Publieke Sector aan de Hogeschool Arnhem en Nijmegen, verzorgde de eerste presentatie van de dag: Innoveren zonder handrem. Het innovatietempo in de publieke sector kan flink omhoog, zo stelde hij. “Innoveren is helemaal niet duur en er zijn in de publieke sector ideeen zat. Toch innoveert men met de handrem aan. De beste publieke organisaties zijn organisaties die efficient de vernieuwingsdrang van hun medewerkers aanspreken en zodoende in staat zijn om goed te innoveren”, aldus Nauta.

“Leuk gezegd, maar hoe doe je dat dan in de praktijk?”, wilde Koopman weten. “Ieder kwartaal houd je alle innovaties tegen het licht. Het MT dient het overzicht te hebben over alle innovatieprojecten. Mijn opdracht zou zijn om 25% van alle projecten stop te zetten. Een van de problemen binnen de publieke sector is namelijk dat er geen innovatieprojecten worden stopgezet, maar dat projecten uiteindelijk dood bloeden. Zo gaat veel energie verloren.”

Sweder van Wijnbergen
Na de interactieve lezing van Nauta was het tijd voor Sweder van Wijnbergen, Hoogleraar Economie aan de Universiteit van Amsterdam, die een macro-economische blik gaf op overheid en semi-overheid. Hij pleitte voor minder ‘lijstjes-fetishisme en Kerstboom-programma’s’.

Van Wijnbergen: “Daar bedoel ik mee dat er veel te veel in details wordt gedacht. Ten tijde van mijn functie als secretaris-generaal van Economische zaken merkte ik dat bij het schrijven van het regeerakkoord er vele lijstjes en uitgebreide opsommingen aan te pas kwamen. Je kunt veel beter kijken naar het groter geheel. Wat zijn de trends? Wat gaat er goed, wat niet? Wat kan een budgettair beleid daar aan doen?” Van Wijnbergen nam de aanwezigen vervolgens mee op een virtuele voorbereiding op een regeerakkoord. Conclusie van zijn verhaal: keuzes moeten zoveel mogelijk aan de private sector zelf overgehouden worden. De overheid zou stabiele incentives moeten geven, anders stelt de private sector haar keuzes uit. Van Wijnbergen besluit: “Waar is echter dit kabinet?”

####
In de zaal wil iemand van Van Wijnbergen weten wat hij van de huidige bezuinigingsplannen vindt. “De kaasschaafmethode is geen keuze. Als overheid dien je bepaalde keuzes te maken en sommige zaken kun je gewoon niet meer doen als je miljarden wilt bezuinigen.”

Na de openingssessies was het tijd voor een netwerkpauze. Voor de ongeveer 200 aanwezige financials uit de publieke sector een kans om met elkaar van gedachten te wisselen over de specifieke problemen waar zij in hun organisatie tegen aan lopen. Het verloop van de ochtend was gereserveerd voor een drietal rondetafelgesprekken en enkele open sessies, gericht op resultaatgericht werken, shared service centres en innovatie in de zorg.

Verhogen efficientie en kwaliteit
Bij die laatstgenoemde sessie gaf Geert van Meerveld, Manager Administratie & Control bij het Rode Kruis Ziekenhuis, een presentatie over de veranderingen die dat ziekenhuis heeft doorgemaakt. Als interimbestuurder kreeg hij als doel mee enerzijds het verhogen van kwaliteit en anderzijds het verhogen van de efficientie. “Door onder meer een heldere planning en controlcyclus en een sterke inbreng vanuit de verschillende zorggroepen zelf, staat het ziekenhuis er nu veel beter voor”, aldus van Meerveld. “Er is weer vertrouwen in de cijfers en commitment in de organisatie ten opzichte van de begroting. We zijn nog lang niet klaar, maar werken wel organisatiebreed aan gestelde doelen.”

In de vervolgdiscussie met Van Meerveld, Ramses Groeneveld (Ministerie van Defensie) en Edwin Maalderink (UMC St Radboud) ontstond consensus over het belang van verandering en het bereiken daarvan door bedrijfseenheden individuele verantwoordelijkheid te geven voor de resultaten. Transparantie in alle gegevens helpt de betrokkenheid van de hele organisatie.

Na een welverdiende lunch was het tijd voor een plenaire discussie tussen de vijf genomineerden voor de Public Finance Award 2010. Roland Koopman voelde hen aan de tand over hun verbetertrajecten en behaalde resultaten en liet hen een korte pitch houden. In het kort: 

Klaas Piter Groenveld (Accolade): “Als woningbouwvereniging zien wij natuurlijk onweer komen met de bezuinigingen. Ook hebben we te maken met een demografische krimp in Friesland. Keuzes maken is zeer belangrijk voor ons; onder meer door ons alleen nog maar te richten op de klant.”

Edwin Maalderink (UMC St. Radboud): “Het UMC St Radboud behoort tot de top drie van kenniscentra in Nederland. Door een verandering van besturingssysteem hebben de doktoren weer de lead in de organisatie. We willen prikkelen om tot een optimaal doelmatige organisatie te komen.”

Gerdy Schippers (KNCV Tuberculosefonds): “Onze missie is helder: tuberculose de wereld uit helpen. We hebben te maken met zeer veel stakeholders en proberen diversiteit te krijgen in de inkomsten omdat wij natuurlijk bestaan bij de gratie van andere instellingen en bedrijven. Ook wij zijn ‘ready for change’.

Koen de Snoo (Ministerie van VROM): “Toen ik bij VROM begon was het een zwaar gedecentraliseerde organisatie. Inmiddels zijn we bezig met de desintegratie ervan, maar daarvoor hebben we gewerkt aan een ambitieus ICT project in samenwerking met partner IBM. ICT werd daarbij aangepast aan de organisatie in plaats van andersom.”
####
Jan Winter (De Zorggroep): In de zorg nemen risico’s toe en moeten we met minder geld meer doen. Daartoe hebben we onder meer het eigen vermogen opgeschroefd van 6 miljoen euro in 2002 naar 51 miljoen euro in 2009.”

De discussie tussen de genomineerden ging alle kanten uit: van problemantiek ten aanzien van verschillende risico’s tussen de betekenis voor de klanten en het betrekken van alle lagen van de organisatie bij de financiele besluitvorming. De jury die uiteindelijk mede op basis van deze discussie de knoop moest doorhakken zou het er moeilijk mee krijgen…

Woningbouw & Zorg
De middag werd gebruikt voor wederom een aantal sessies op uitnodiging en een aantal open sessies. Daarbij onder meer een interessante discussie (geleid door Broos) tussen Bert Keijts van woningbouwvereniging Portaal, Johan van Maanen van de Nederlandse Zorgautoriteit en Arnold Pureveen van woningbouwvereniging De Alliantie. Hier ging de discussie er hard aan toe; met name Arnold Pureveen pleitte voor een oplossing voor het al jaren durende probleem van gebrek aan huisvesting. “500.000 mensen zoeken nog steeds naar geschikte huisvesting en het lijkt ons woningbouwverenigingen maar niet te lukken om dat voor elkaar te krijgen. Laten we nu eindelijk een keer proactief werken echt implementeren en ons daarbij beperken tot de kern.”

Na een netwerkpauze volgde een interessante lezing door de enige Lex Beins van CheapTickets.nl. Inderdaad, private sector en daarom een ietwat vreemde eend uit de bijt, maar zijn ervaringen met het succesvol uitbouwen van een eigen bedrijf had aardig wat parallellen met het publieke domein.

Transparantie & Innovatie
Na deze laatste lezing was het Guus Broos die zijn ‘final thoughts’ met de zaal deelde. “Mijns inziens kwamen er twee thema’s sterk naar voren deze dag: transparantie in kosten en omgeving en de legitimiteit tot uitvoering van bedrijfsprocessen. Transparantie is zeker niet altijd mogelijk, dat leerden we in de Lagerhuis-discussie van IBM. Innovatie is daarnaast ook een lastig aspect binnen de publieke sector. De overheid zal daar toch een sturende rol in blijven houden. Bij bestuurders moet echter altijd de drive aanwezig zijn om gecalculeerde risico’s te nemen.”

Public Finance Award 2010
Toen was het eindelijk tijd om de vijf genomineerden – en de rest van de zaal – te vertellen wie er met de ‘Public Finance Award 2010’ aan de haal zou gaan. Na een kort retrospectief met de eerdere winnaars lichtte juryvoorzitter Tom Groot toe: “Ik weet dat het een cliché is bij dit soort uitreikinge maar ik verzeker jullie, lastiger is het niet eerder geweest tijdens deze uitreiking. Het waren alle vijf sterke kandidaten, kijk alleen al naar de veranderingen die het UMC St Radboud doorgevoerd heeft. De keuze is gevallen op iemand die bij een internationaal werkende organisatie actief is en een functie bekleedt die veel meer dan alleen finance behelst. Met een combinatie van verschillende stakeholders moet rekening gehouden worden; de winnaar is echt een verbindingsofficier. Zeer degelijk, bescheiden, strategisch en inhoudelijk sterk. De winnaar van de Public Finance Award 2010 is Gerdy Schippers.”

Enigszins overrompelt betrad Schippers het podium. “Ik had het zeker niet verwacht, er was veel kwaliteit. Ik moet wel zegggen dat Tom Groot mijn baan kan overnemen; hij heeft het prachtig samengevat. Ik zal de award een mooie plaats geven op mijn kantoor. Het debat vandaag ervoer ik als een zeer inhoudelijk debat. Financials in de publieke sector moeten inderdaad veel verder kijken dan alleen naar de cijfers en de publieke sector als geheel kan nog heel veel doen aan het veranderend vermogen.” Koopman sluit af: “Het was een zeer leerzame en boeiende dag. Als eenieder hier een aantal zaken implementeert komen we al een stuk verder.”