Belastingdienst als Horror Sint

Een serie blogs over control.

BLOG – Als reactie op het Bulgarendebâcle schiet de Belastingdienst door en behandelt eerzame burgers als criminelen. Een dag voor Sinterklaas moet de staatssecretaris met de billen bloot. Zijn verantwoordelijkheid nemen betekent waarschijnlijk optreden of aftreden. Hoe kon de meest succesvolle dienst van ons land in 10 jaar afglijden naar de deplorabele staat waarin zij zich nu bevindt?

Door Hinrich Slobbe, control prof in beide betekenissen, als associate professor aan de Business School Nederland en als directeur van Wisdom in Finance.

Er is een groot verschil tussen control en controle. Een belastingdienst is voornamelijk ingericht op het laatste. Controleren of er een goede aangifte is gedaan. Maar sinds de dienst ook is opgezadeld met allerlei toeslagen en veranderd is in een uitkeringsfabriek, gaat het mis. Gecombineerd met bezuinigingen, gebrekkige automatisering en die transitie naar aanslagen en toeslagen-regelaar, heeft de belastingdienst zich volledig vastgedraaid in een bureaucratisch moloch met een gigantische angstcultuur. Volslagen incapabele bureaucratie-technocraten zijn onhaalbare targets gaan opleggen, die de uitvoerders van de regelgeving dwingen om onrechtmatig te handelen en onschuldige burgers zonder bewijs te veroordelen en door dwangsommen de schuldhulpverlening induwen.

Bewijzen in plaats van vermoeden

In een rechtsstaat ben je pas schuldig als er overtuigend bewijs is. De belastingdienst mag kennelijk op basis van een vermoeden, gebaseerd op algoritmes, toeslagen terugvorderen en stopzetten zonder dat de betreffende ambtenaar over afdoende bewijsvoering beschikt. Bedenk dat deze toeslagen bedoeld zijn om ondersteuning te bieden aan mensen die zonder deze tegemoetkoming in kosten in financiële problemen gaan komen. Het gaat hier niet om belastingontduiking door criminelen of rijke particulieren of bedrijven die over het algemeen goed ondersteund worden door een batterij aan advocaten en belastingadviseurs. Een dodelijke combinatie van klassenjustitie en gebrek aan inlevingsvermogen door ambtenaren die hoog scoren op neurastheen gedrag. Culture Eats Strategy for Breakfast.

In een cultuur die volledig verziekt is kun je nog zulke goede bedoelingen hebben –  voorkomen van fraude, de eerder genoemde Bulgarencrisis, aanpak van misbruik – maar cruciaal voor een gezonde aanpak van fraude en misbruik is een gezonde organisatie die op basis van de juiste instelling overgaat tot gerichte opsporing. Niet fraude veronderstellen door vermoeden, maar door bewijsvoering. Als je ervan uitgaat dat iedere burger een boef is, ga je achter elk foutje een bron van kwaad zien. Inmiddels echter, ben je dan zelf het kwaad geworden.

Je zou het boek Karakter van Bordewijk er nog eens op na moeten lezen om te zien wat voor effect deze cultuur heeft op burgers. Control ontstaat bij een gezonde cultuur en hoe die wordt bereikt is een lange weg. Mentale schoonmaak is noodzakelijk bij de Belastingdienst. De grote vraag is nu of deze staatssecretaris voldoende toegerust is voor deze taak. Zijn ambtelijke top absoluut niet.   

Alle blogs van prof. Hinrich Slobbe voor u op een rij gezet.