Succesvol managen van cultuuraspecten bij bedrijfsovername

In dit artikel ligt de focus op het geven van een inzicht in de competenties van de ondernemer die adviseurs gaat inschakelen. Deze aspecten worden in toenemende mate ondergebracht onder het containerbegrip: emotiemanagement.

Beide hoofdaandachtsgebieden worden hierna besproken: rationeel / materieel en emotiemanagement

1. Rationele / materiële aspecten

In vrijwel alle gevallen van overnamesituaties spelen één of meer vakspecialisten een rol. Zodra een ondernemer denkt aan bedrijfsoverdracht, zal hij zijn accountant inschakelen om de waarde van zijn onderneming te bepalen. Naar behoefte komen vervolgens de bank en de makelaar in beeld die de fysieke aspecten van het bedrijf gaan kwantificeren.  Kortom allerlei kennis wordt ingeschakeld om dit proces optimaal te laten verlopen.

Natuurlijk komen in dit proces ook allerlei subjectieve zaken aan de orde. De prijsbepaling, de goodwill vaststellen, allemaal zaken waar emoties aan de orde zijn. In het algemeen worden deze emoties door vakspecialisten op hun manier gehanteerd en geregisseerd.
En toch blijkt het regelmatig mis te gaan in overnameland. En juist dan blijkt dat er andere, ‘onzichtbare’ elementen een rol hebben gespeeld. Dat is het domein van emotiemanagement.

2. Emotiemanagement

Bij emotiemanagement gaat het om het vermogen je eigen emoties én die van anderen effectief te hanteren, met inzicht en een bepaald doel voor ogen. (naar Susanne Piët)
Om dat te kunnen zijn bij de ondernemer en de adviseur een aantal competenties aanwezig die al of niet sterk ontwikkeld zijn. Ze drukken daarmee een stempel op het verloop van het proces.

Er zijn daarbij drie hoofdindelingen te onderscheiden: Emotioneel, Existentieel en Moraal / Ethisch

2.1. Emotioneel
De eerste van de drie categorieën is het domein emotie. Om te beginnen is er een verschil tussen gevoelens en emoties. Het gevoel is het geheel van psychische processen die zich binnen de mens afspeelt. De emoties zijn vervolgens de gemoedsbewegingen. Het woord is afgeleid van e-movere, energie in beweging.

Dat wil overigens niet zeggen dat dit altijd zichtbaar is. Het aanspannen van spiergroepen is vaak niet zichtbaar, maar leidt wel tot een verandering in het energiesysteem in en rond de overlater, de ondernemer.

Andere factoren die in rol spelen zijn:
•    Zelfbewustzijn
•    Persoonlijke motivatie
•    Zelf controle
•    Empathie
•    Sociaal gedrag

2.2. Existentieel
Een volgende categorie is die van de existentie, soms ook wel ‘spiritualiteit’ genoemd. Hier gaat het om de aspecten:
•    Innerlijke kracht
•    Integriteit
•    Innerlijke stem / Intuïtie
•    Zingeving / Betekenis

Elk van deze competenties kan zijn weerslag hebben op het overnameproces. Als bijvoorbeeld niet goed is uitgediept wat de ondernemer uiteindelijk wil bereiken met de verkoop zijn onderneming, dan kan er aan het einde ineens een definitief “NEE” uit de hoge hoed komen. Om dit te voorkomen, is meer diepgang nodig dan de oppervlakkige vraag: “Wat wil je eigenlijk bereiken met je verkoop en na de verkoop gaan doen?”
Het gaat om de (vaak onbewuste) maar wezenlijke (vanuit het wezen komende)  behoeften en mogelijkheden bij de ondernemer te detecteren. En daarvoor zijn ervaren mensen uit dit domein nodig om dit voor de ondernemer helder te maken.

2.3. Moreel / Ethisch
Naast het emotionele en existentiële domein speelt de ethiek een rol.
Ook hier is een onderscheid nodig tussen de innerlijke wereld en de uiterlijke wereld van de ondernemer om de invloed op het overnameproces te beschouwen.
Een uitsplitsing hiervan geeft de volgende elementen:
•    Uiterlijk / Handelen
•    Afwegen (goed / slecht)
•    Innerlijk / Gevoel
•    Kompas

3. Aandacht

Met alleen de constatering van de onderscheidende elementen die een rol spelen bij de ondernemer zijn we er nog niet. Het vergt jaren van kennis en ervaring met het domein emotiemanagement om de juiste interventies te kunnen plegen.

Maar al te vaak zien mijn collega’s en ik de uitwassen van het gebrek aan aandacht voor deze materie. Enerzijds omdat er veel niet expliciet zichtbaar is voor veel vakspecialisten, anderzijds omdat de structuur (zoals ‘no cure no pay’) een korte termijn visie ondersteunt.
Maar dat geldt andersom evenzeer. U moet mij niet vragen een due-diligence onderzoek uit te voeren!

Op de vraag wat nu het juiste moment is om een emotieregisseur in het overnameproces in te zetten, blijkt maar al te vaak achteraf dat het beter was geweest: zo snel mogelijk!

Auteur: Eelco van der Wal