Risico verandert, dus ook risicobeheersing: blijft bij!

Een serie blogs over succesmanagement.

Risicoprofielen van organisaties zijn door de jaren mee veranderd met de wereldwijde ontwikkelingen. Deze veranderingen bepalen voor een groot deel hoe we met risico’s om moeten gaan.

De vier belangrijkste ontwikkelingen op een rij.

Door Geert Haisma. Hij is directeur Fully in Control en al 25 jaar gericht op nieuwe ontwikkelingen die doelbereiking effectief en succesvol kunnen maken. Hij is verbonden aan Universiteit Twente en moderator van de public peer group van het Controllers Netwerk.

1. Solidaire wederkerigheid

Ondersteuning in natura (vooral tot 1600)

Toen de wereld heel vroeger nog grotendeels bestond uit een agrarische samenleving en soorten van gildes (samenwerking tussen beroepsgroepen), bestond risicomanagement uit een vorm van solidaire wederkerigheid. Als een boer ziek was op het moment dat er geoogst moest worden, hielpen de collegaboeren mee om de oogst van het land te halen of leenden elkaar een werktuig als er een stuk was. Men hielp elkaar in natura om de belangrijkste risico’s te beheersen.

2. Risicofinanciering

Gezamenlijke financiering en verzekeringen (vooral 1600 tot 1940)

In de tijd van de VOC liep men tegen de beperkingen van de hulp in natura aan. Als een schip was vergaan, kon je niet zomaar een ander schip lenen van iemand anders, omdat dit schip werd gebruikt en lange tijd van huis was. In plaats van dat men voor elkaar in natura klaar stond, bedacht men dat als een ieder wat geld in een pot doet, de getroffene bij het verlies van een object geld uitgekeerd kreeg uit die pot en een nieuw object (schip, huis, etcetera) kon kopen.

Deze ontwikkeling was de start van de professionele verzekering, maar komt in de basisvorm van ‘geld in de pot’ ook nog steeds voor bij ontwikkelingen als het ‘broodfonds’ dat veel ZZP’ers met elkaar oprichten om het risico van ziekte af te dekken.

3. Risicomanagement

Methoden om risico’s te beheersen (vooral 1940 tot 2000)

De afgelopen eeuwen hebben we meerdere industriële revoluties doorlopen. De wereld werd steeds complexer en kleiner. Bedrijven en projecten worden steeds groter. Niet alle risico’s konden meer door een verzekering of andere risicofinancieringsvorm worden opgelost. De eerste grote toepassing van ‘modern risicomanagement’ was in 1944 bij de invasie van Normandië. Afdekken van de risico’s met geld was niet zinvol. Om het project te laten slagen en zo min mogelijk manschappen te verspelen, moesten de risico’s, zoals het weer, de communicatie tussen samenwerkende landen, de logistieke operatie, op een andere manier worden beheerst door met elkaar na te denken over de grootste risico’s en daar oplossingen voor te bedenken. Door ze te vermijden, door het verkleinen van de kans of gevolgen, en ga maar door.

Bij veel organisaties moet tegenwoordig 90 procent van de risico’s op deze manier worden gemanaged, terwijl 10 procent klassiek kan worden verzekerd.

4. Resilience en adaptiviteit

Omgaan met complexiteit en onzekerheid (sinds 2000)

Vanaf het begin van deze eeuw is onze wereld de volgende versnelling ingegaan met de vierde industriële revolutie. De opkomst en brede toepassing van internet en ontwikkelingen op het gebied van technologie en software leiden tot veel mooie dingen, maar ook tot toename van complexiteit. Wie kan het geheel nog overzien? Dit leidt ertoe dat risico’s minder goed zijn te bedenken en te voorspellen. Denk aan de financiële crisis, de coronapandemie, en de ontwikkeling van de lage rente. Het gaat steeds minder om het beheersen van risico’s en steeds meer om het omgaan met risico’s zodra ze zich voordoen. Dit betekent ook dat een organisatie scherper moet zijn op het zien aankomen van risico’s en daar snel en creatief op moet reageren.

Organisaties moeten wendbaar (agile) en veerkrachtig (resilient) worden, om op al deze externe en onvoorspelbare zaken in te spelen. Dit vraagt flexibiliteit van de medewerkers, maar bijvoorbeeld ook een andere kijk op financiering van de organisatie. Niet meer maximaal financieren (V&D, HEMA, etcetera), maar zorgen voor voldoende weerstandsvermogen zodat de organisatie tegen een stootje kan.

Het risicoprofiel van organisaties van nu bestaat uit 10 procent verzekerbare risico’s, 70 procent risico’s die je kunt managen, en 20 procent uit onzekerheden waarop je je niet of niet optimaal kunt voorbereiden.

Deze laatste categorie zal naar verwachting steeds groter worden en vormt een uitdaging, zeker als het ‘gewone’ risicomanagement nog amper is ontwikkeld binnen de organisatie.

Alle blogs van Geert Haisma voor u op een rij gezet.

(foto: Lubo Minar, Unsplash)