Jaarrekening voorspelde faillissement IJsselmeerziekenhuizen

Een serie blogs over bijzondere jaarrekeningen.

BLOG – Jaarrekeningen zijn meestal geen populaire kost. Ze zijn meer leesvoer voor finance professionals die ruim in hun tijd zitten. Heeft het uitvlooien ervan toegevoegde waarde? Kun je er bijvoorbeeld problemen bij een organisatie mee ontdekken of voorspellen?

Door Rene Verbrugge (EUR, 1988). Als bedrijfseconoom ondersteunt hij middelgrote organisaties met het verbeteren van hun doelmatigheid en hun effectiviteit.

Regelmatig komen non-profit organisaties met continuïteitsproblemen in het nieuws, waarbij ik mij afvraag of die problemen niet te voorspellen waren met hun meest recente jaarrekening. Recent gingen bijvoorbeeld onverwacht de IJsselmeerziekenhuizen failliet (formeel ‘MC IJsselmeerziekenhuizen BV’, van dezelfde eigenaren als het ook failliet verklaarde MC Slotervaart). Kon je dit met hun jaarrekening van 2017 (pdf-link) zien aankomen?

Voordat we die jaarrekening bekijken, eerst enkele opmerkingen over de beperkingen van een jaarrekening:

• Een jaarrekening kijkt terug, het is een verantwoordingsverslag. Het hoeft dus niets over de toekomst te zeggen.
• De jaarrekening rekent in kosten (toegerekende uitgaven), niet in uitgaven (geld dat werkelijk wegvloeit). Deze kunnen aanzienlijk uiteenlopen, zodat de jaarrekening een vertekend beeld kan geven. Problemen ontstaan door uitgaven, niet door kosten.
• De grote hoeveelheid data in een jaarrekening kan een totaalbeeld moeilijk maken. Het is een mix van positieve en negatieve ontwikkelingen.

De details

Nuttig bij de beoordeling van financiële resultaten is een vergelijking met bedrijfstak-gemiddelden. Voor algemene ziekenhuizen, zoals IJsselmeer-ziekenhuizen, zijn die ook beschikbaar. Volgens BDO ligt de solvabiliteit op gemiddeld 25,6 procent en het rendement op 1,2 procent. Wat zegt de jaarrekening over deze financiële ratio's?

• De jaarrekening toon een balanstotaal van 60,6 miljoen euro en een negatief eigen vermogen van 4,6 miljoen euro. De solvabiliteit is daarom -7,6 procent, terwijl een norm +25,6 procent is.
• De opbrengsten blijken 104 miljoen euro, waarop een verlies van 1 miljoen euro geleden werd. Het rendement is daarom -1 procent.

De organisatie staat er dus slecht voor. Wat laat de jaarrekening nog meer zien?

• Men blijkt nog veel van verzekeraars tegoed te hebben: het debiteurensaldo, 22,2 miljoen euro, is hoog, dat is 36 procent van het balanstotaal.
• De investeringen in vaste activa blijken sterk getemperd tot het hoogst noodzakelijke, slechts 2,3 miljoen euro in 2017.
• Ondanks de slechte situatie moest 2,75 miljoen euro afgelost worden op leningen.
• Een andere tegenvaller is de enorme schuldenberg die op de balans staat, deze laat 38,9 miljoen euro aan kortlopende schulden zien, 64 procent van het balanstotaal.
• Een opvallende, maar gunstige balanspost is het Onderhanden Werk voor Diagnose-Behandelgroepen (OHW DBC). Het bedrag is hoog maar negatief, -5,3 miljoen euro.  Dit betekent dat er dus sprake is van ruime vooruitbetalingen door verzekeraars. Verzekeraars, vooral Achmea, zijn dus financiers geworden.
• Terloops wordt nog gemeld dat in 2018 7,5 miljoen euro verplicht afgelost moet worden op leningen. Onduidelijk is of dit opnieuw geleend kan worden.

Het totaalbeeld

Al deze informatie levert een verontrustend totaalbeeld op: een negatief eigen vermogen, hoge vorderingen, een enorme schuldenberg en hoge aflossingen voor de boeg. Dit geeft een zo negatief perspectief dat een faillissement onontkoombaar is: men had het faillissement van IJsselmeerziekenhuizen kunnen zien aankomen.

Meldt de organisatie het faillissementsrisico eigenlijk zelf? De jaarrekening is ontwijkend en zegt het volgende:
“Continuïteitsveronderstelling: Het in continuïteit voortbestaan van de vennootschap is onzeker als gevolg van het negatieve werkkapitaal (vlottende activa minus kortlopende schulden). Dit negatieve werkkapitaal is in de achterliggende jaren ontstaan door met name het hoge aflossingstempo op de bancaire leningen. Over de jaren 2016 en 2017 was sprake van een positieve operationele kasstroom”

Hier wordt de continuïteit dus alleen met het werkkapitaal beoordeeld, terwijl meer factoren een rol spelen, zoals het eigen vermogen en toeschietelijkheid van financiers. Als je daarbij bedenkt dat de hoge aflossingsverplichtingen slechts terloops genoemd worden is duidelijk sprake van het wegpoetsen van het faillissementsrisico.

Conclusie

De jaarrekening over 2017 van IJsselmeerziekenhuizen voorspelde het naderende faillissement niet, maar bevatte wel duidelijke aanwijzingen hiervoor. De consternatie destijds was daarom niet terecht: het faillissement was onontkoombaar.

Andere blogs in deze serie:

• Omvang museum Boijmans blijkt niet uit jaarrekening
• De schaduwkant van de Eredivisie