Alle hens aan dek voor de controller, juist nu!

Het einde van de coronacrisis nadert, de economie staat op losbarsten en juist dat is een moment dat het mis kan gaan bij jouw organisatie. Je kent het gevoel vast: je staat in een drukke bus of trein wegens gebrek aan zitplaatsen en op het moment dat het voertuig vertrekt, dreig jij achterover te vallen. Het is daarom handig om houvast te zoeken of je schrap te zetten.

De kans is groot, dat de metafoor van de vertrekkende bus en vallende passagiers ook opgaat voor veel organisaties nu een groot deel van de Westerse bevolking ingeënt is of binnenkort wordt. Met hetzelfde geweld als de economie ruim een jaar geleden tot stilstand kwam, schieten we straks weer vooruit. Maar er is een groot verschil: door adequaat ingrijpen van de (Nederlandse) overheid werd organisaties hulp geboden om (een deel van) de loonkosten en materiële vaste kosten te kunnen blijven betalen. Nu de economische activiteiten weer op losbarsten staan, is overheidshulp niet te verwachten. Toch zijn er zeker risico’s voor de bedrijfsvoering en jij als controller of andere financial kunt een belangrijke rol spelen om jouw organisatie uit de problemen te houden. Vandaar enkele korte artikelen over instrumenten die je hierbij kunt inzetten. In dit eerste artikel ga ik in op een aantal mogelijke problemen die je binnenkort kunt tegenkomen.

De problemen: mensen, geld en voorraden
Het valt niet uit te sluiten, dat de economie al snel richting overdrive schakelt. Dat heeft zeker gevolgen voor de personele inzet en daar zien we twee ontwikkelingen die haaks op elkaar staan. Nu al komen steeds meer werkgevers moeilijk aan personeel. In het eerste kwartaal van 2021 daalde het aantal werklozen met 50.000 ten opzichte van het kwartaal ervoor, waardoor de werkloosheid met 3,5 procent historisch laag is. Er zijn momenteel 73 vacatures voor elke 100 werklozen, terwijl dat in het derde kwartaal 2020 nog 52 vacatures was. Dat maakt de spoeling dun om nieuwe mensen te vinden.

Daar komt bij dat bepaalde beroepsgroepen zeer in trek zijn en dus schaars. Op 17 mei meldde het Financieele Dagblad dat de verdere opkomst van IT de lonen van analytische beroepen omhoog jaagt. Medewerkers worden dus steeds moeilijker te vinden en de lonen van mensen met bepaalde kwalificaties stijgen snel. Daar staat tegenover dat werkgevers in veel gevallen de ‘hand op de knip’ houden.

Uit onderzoek dat verricht is in opdracht van het CNV bleek dat één op de vijf medewerkers dit jaar geen vakantiegeld zal ontvangen. Dit betreft circa 1,7miljoen mensen. Tevens blijkt uit inventarisatie van werkgeversorganisatie AWVN dat bij 47 procent van de in 2021 afgesloten CAO’s de nullijn wordt gehanteerd. Het valt te verwachten dat ten tijde van een krappe arbeidsmarkt en een sterk groeiende economie werknemers die geen cao-stijging krijgen en/of hun vakantiegeld mislopen hun heil elders gaan zoeken. Dat gaat grote gevolgen opleveren voor het bemensen van de bedrijfsprocessen en de kans bestaat dat de beste mensen, de medewerkers met analytische vaardigheden, als eerste ontslag nemen. Zijn jullie daar op voorbereid?

Liquiditeitsproblemen zijn belangrijke oorzaken van faillissementen, dus een goed beheer van de geldstromen is cruciaal. Maar vooral voor het MKB geldt, dat er veel onzekerheid hieromtrent te verwachten is. Sommige organisaties blijken ten onrechte staatssteun gekregen te hebben die terugbetaald moet worden. Ook is er uitstel verleend voor het betalen van belastingen, maar aan dat uitstel komt een einde. Dat gaat allemaal ten koste van de liquiditeit, al is het redelijk goed te voorzien wanneer de uitgaven plaatsvinden. Veel lastiger is wat er op operationeel gebied gaat gebeuren. Wellicht stijgt de omzet sneller dan verwacht en in principe is dat uitstekend. Maar vaak wordt op rekening verkocht en de betaaltermijnen kunnen flink oplopen en ook de kans op wanbetaling is groot. Want zijn al jullie checks van de kredietwaardigheid van je klanten nog actueel? Op het geld kun je soms lang moeten wachten, maar je (extra) personeel moet je maandelijks betalen, ook onderaannemers en leveranciers zullen je achter de broek aanzitten om de rekeningen te voldoen. Ben je daarop voorbereid? Is jouw liquiditeitsprognose nog steeds actueel en heb je daar de komende maanden geen omkijken naar?

Een derde probleem waar je tegenaan loopt, is je voorraadbeheer. Veel organisaties worden geconfronteerd met steeds hogere inkoopprijzen. Neem bouwmaterialen: ten opzichte van vorig jaar zijn de prijzen van hout (10%), koper (12,8%) en staal (16,5%) hard gestegen. Ook bij andere productgroepen zien we hetzelfde beeld. Enerzijds is het dus verstandig om nu veel in te kopen als je verwacht dat dezelfde producten straks nog veel duurder zijn. Ook zal de naar verwachting hard-groeiende economie leiden tot een stijging van jullie afzet. En als jouw organisatie niet kan leveren, dan koopt jouw klant wel elders. Jij maakt hierdoor opportunity costs, want je loopt marge mis. Maar anderzijds leiden grote voorraden tot allerlei kosten en risico’s. Dat geldt bijvoorbeeld voor opslag- en verzekeringskosten, maar ook kan later blijken dat je ‘winkeldochters’ hebt die je aan de straatstenen niet kwijt kan. En zoals al hiervoor genoemd: de leveranciers moeten betaald worden, dus een grote voorraad verhoogt de kans op liquiditeitsproblemen en zorgt wellicht voor extra rentekosten. Hebben jullie al over maatregelen nagedacht hoe hiermee om te gaan?

Mijn komende columns wil ik besteden aan mogelijke oplossingen voor bovenstaande problemen die jij als financial kunt aandragen en implementeren. Misschien zie jij nog andere problemen of betere oplossingen. Schroom niet, discussieer mee. Bij een gezonde economie is iedereen gebaat.

Theo van Houten is hoofddocent Bedrijfseconomie en onderzoeker aan de hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Hij is onder meer schrijver van een drietal bedrijfseconomische boeken: Financial control van projecten, Duurzame bedrijfsvoering en Bedrijfseconomie in de praktijk.