Winstbegoocheling: Accounting en controlling, een slecht huwelijk

Winstbegoocheling is de illusie dat de door bedrijven gepubliceerde resultaten waar zijn. In mijn vorige blogs heb ik betoogd dat boekhoudregels, zoals IFRS en RJ, gebaseerd zijn op keuzes die voor de controller niet noodzakelijkerwijs het beste inzicht geven. In mijn laatste twee blogs (#6 en #7) heb ik laten zien dat de rentabiliteit van een onderneming berekend op basis van boekwaardes geen goede inzicht geeft in de prestaties van een onderneming.

Het is toch merkwaardig dat bedrijfseconomen geen objectief oordeel kunnen geven over de operationele prestaties van bedrijven. Draait een bedrijf uitstekend, goed, matig of slecht? Doet bedrijf A het beter dan bedrijf B of niet? Waarom is er geen rangschikking van beursgenoteerde bedrijven op basis van hun operationele prestaties? Is het operationele resultaat van Unilever beter of slechter dan dat van Heineken? Als er een oordeel over prestaties gegeven wordt dan gaat dat meestal over de ontwikkeling van het resultaat van jaar op jaar, maar in absolute termen: hoe goed wordt er op dit moment gescoord op een schaal van 1 tot 10, hoor je zelden iets.   

Lezers van mijn vorige blogs zullen begrijpen waar volgens mij de oorzaak ligt. De resultaatbepaling vindt plaats op basis van boekhoudconventies voor de externe verslaggeving. Die boekhoudconventies worden steeds complexer en juridischer. Er worden zaken bij de resultaatbepaling betrokken, zoals de activerings- en afschrijvingsmethodiek, immateriële vaste activa, goodwill, impairments, voorzieningen, pensioenen, en ga zo maar door, die het zicht op de onderliggende operationele prestaties van een bedrijf vertroebelen. 

Let wel: ik diskwalificeer standaarden zoals IFRS en RJ niet, ze dienen hun eigen doel. Waar het om draait is dat accountants en controllers in een andere werkelijkheid (zouden moeten) leven. Het probleem is echter dat controllers vaak over niet meer beschikken dan de boekhouding, zoals die is ingericht ten behoeve van de externe verslaglegging. Er is geen gestandaardiseerd instrumentarium om bedrijfseconomische analyses te maken dat de boekhoudkundige grootheden overstijgt. De bedrijfseconomie als vak schiet op dit punt ernstig tekort. Controllers en accountants zijn tot elkaar veroordeeld, of zoals een oud-collega van mij het mooi uitdrukte: accounting en controlling lijken op een slecht huwelijk met een veel te hoge hypotheek.

De volgende keer gaat ik het hebben over ‘creatief’ boekhouden. Hoe kunnen controllers met de beperkte middelen die aangereikt worden door accountants toch tot zinvolle bedrijfseconomische analyses komen. 

Loek Radix is zelfstandig ondernemer en legt zich toe op interim-management, toezicht en coaching. In het verleden was hij onder meer corporate controller van een grote beursgenoteerde onderneming. Hij is auteur van: “Winstbegoocheling, handboek voor de kritische controller” (Academische Uitgeverij Eburon). Het bovenstaande is ontleend aan zijn boek. Hij is bereikbaar onder loek.radix@gmail.com.