Winstbegoocheling #4: Is EBITDA de oplossing?

– Winstbegoocheling
– Winstbegoocheling #2: Boekhoudregels kunnen leiden tot vreemd gedrag
– Winstbegoocheling #3: Het kan ook anders

Winstbegoocheling is de illusie dat de door bedrijven gepubliceerde resultaten waar zijn. Accountants en veel controllers hebben een heilig geloof in boekhoudconventies. De boekhoudconventies zijn door deskundigen vastgelegd in IFRS, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, in US GAAP enzovoorts. Ze moeten dus wel waar zijn. Maar dat is een misvatting, boekhoudconventies creëren maar één versie van de werkelijkheid en niet noodzakelijkerwijs de beste.  

In mijn drie voorgaande blogs over winstbegoocheling ben ik vooral ingegaan op het arbitraire karakter van de boekhoudregels. Deze keer gaat het over de opkomst van een alternatief winstconcept: EBITDA (Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortization).

Ik ben blijkbaar niet de enige die moeite heeft met de boekhoudregels. Steeds meer bedrijven maken in hun externe communicatie en in hun interne sturing gebruik van EBITDA. Dat is op zichzelf al merkwaardig, want EBITDA is een concept dat nergens in de boekhoudregels beschreven staat. Het bestaat niet in IFRS of in de Nederlandse richtlijnen. Hoe kan het dat we enerzijds steeds stringenter vasthouden aan een letterlijke toepassing van boekhoudregels en anderzijds in de externe communicatie en de interne sturing terugvallen op een concept dat helemaal niet terug te vinden is in die boekhoudregels?

Het antwoord bestaat uit twee delen. Bedrijven willen intern sturen en extern communiceren over de onderliggende gang van zaken in hun business. Het is te begrijpen dat voor dat doel de belastingen en de financiële baten en lasten buiten beschouwing worden gelaten. Maar daarvoor hebben we nu juist het bedrijfsresultaat uitgevonden (EBIT, Earnings Before Interest and Tax). Het bedrijfsresultaat is ook een concept dat netjes in de boekhoudregels wordt gedefinieerd. 

Maar bedrijven gaan verder. Voor de beoordeling van de onderliggende gang van zaken worden in tweede instantie ook de afschrijvingen en amortisaties buiten beschouwing gelaten. Waarom? Ik heb hier al eens eerder betoogd dat afschrijvingen op een zeer arbitraire manier tot stand komen, om niet te spreken van wiskunde en willekeur. In ieder geval kan het zittende management de afschrijvingen niet of nauwelijks beïnvloeden, ze zijn het resultaat van beslissingen in het (soms verre) verleden. Het gaat bij afschrijvingen slechts om boekhouden, er is geen enkele relatie met de cashflow van de onderneming. 

Daarnaast is er hier een daar ook sprake van enig opportunisme. Als gevolg van acquisities nemen de afschrijvingen doorgaans flink toe. Dat heeft twee oorzaken. Enerzijds moeten de activa van het overgenomen bedrijf geherwaardeerd worden en in de praktijk leidt dat doorgaans tot flinke opwaarderingen en bijgevolg hogere afschrijvingen. Anderzijds ontstaan als gevolg van de acquisitie allerlei nieuwe (immateriële) activa, die ook afgeschreven moeten worden. Van het bedrijfsresultaat (EBIT) van het overgenomen bedrijf wordt dus een flinke portie afgesnoept en dat oogt niet erg fraai. Het effect van de ‘purchase price allocation’ op de EBITDA is echter nagenoeg nihil. De verleiding is dus erg groot om de aandacht op de EBITDA van de nieuwe combinatie te vestigen.

Ik vind het gebruik van EBITDA voor zowel externe communicatie als voor interne sturing te billijken. Maar er moet wel voor gewaakt worden dat er niet een nieuwe vorm van winstbegoocheling ontstaat. Het gevaar van het gebruik van EBITDA is dat de illusie ontstaat dat investeringen en acquisities gratis zijn. EBITDA heeft dus alleen betekenis als er op de een of andere manier een relatie met het geïnvesteerd vermogen gelegd wordt. Er zijn genoeg voorbeelden van bedrijven met een respectabele EBITDA die toch ten onder zijn gegaan, omdat die EBITDA onvoldoende was om de financiële lasten te dekken die waren ontstaan om die EBITDA bij elkaar te investeren en te acquireren.

De volgende keer ga ik verder in op voorbeelden van verkeerd gebruik van EBITDA.

Loek Radix (loek.radix@gmail.com) is zelfstandig ondernemer en legt zich toe op interim-management, toezicht en coaching. In het verleden was hij onder meer corporate controller van een grote beursgenoteerde onderneming. Hij is auteur van: “Winstbegoocheling, handboek voor de kritische controller” (Academische Uitgeverij Eburon). Het bovenstaande is ontleend aan zijn boek.