Wie zal dat betalen? De grote golf te verwachten bedrijfsovernames. Door Jan Vis.

Door Jan Vis

Die golf lijkt het logische resultaat van de sterke groei van het geboortecijfer gedurende de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog. De daaruit voortgekomen ondernemers maken zich op om hun bedrijf te verzilveren. De te ontvangen prijs zal velen in staat moeten stellen van een goed pensioen te genieten. Menig adviseur wrijft zich in de handen bij de gedachte dat de sukkelende markt voor overnames leven wordt ingeblazen.

Het is echter zeer de vraag of het verlekkerd handenwrijven niet zal uitlopen op vertwijfeld handenwringen. Voor een transactie zijn immers twee partijen nodig. En het lijkt erop dat slechts van één zijde veel activiteit te verwachten is. Het economisch klimaat is de laatste jaren danig veranderd en dat speelt niet in de kaart van de potentiële kopers. Aangemoedigd door een ongekende kredietverlening heeft menigeen zich diep in de schulden gestoken Ondernemers, consumenten en overheden zijn op grote schaal bezig geweest om zaken te kopen die ze niet nodig hadden en hebben betaald met geld dat ze slechts tijdelijk ter beschikking hebben gekregen.

Voor de Amerikanen geldt verder nog dat ze de productie van het gekochte vooral aan Aziaten hebben overgelaten. Die beschikken op dit moment over enorme hoeveeheden groen papier van twijfelachtige waarde. De economische wereldgeschiedenis toont aan dat ongeremde kredietverlening leidt tot speculatieve bubbels. Sinds het optreden van de beruchte John Law is in ieder geval duidelijk dat een financiële soufflé op een gegeven moment luidruchtig leegloopt. Prijzen kelderen, met als gevolg dat ondernemers en beleggers forse schrammen oplopen. De situatie in Japan toont aan dat de nasleep langdurig kan zijn.

REKENMEESTERS
Op dit moment wordt ook steeds meer twijfel geuit over de wijze waarop financiële rekenmeesters dachten dat prijzen zich zouden moeten gedragen. De financiële literatuur staat bol van modellen die pretenderen inzicht te verschaffen in het te verwachten prijsverloop van goederen en vermogenstitels. Van woorden als ‘moderne portefeuilletheorie’; ‘efficiëntemarkttheorie’ en ‘random walk’. Aan de oorsprong staan niet zelden mensen die met een Nobelprijs zijn geëerd.

Het academisch enthousiasme is meestal omgekeerd evenredig aan het onthaal dat die inzichten in de praktijk ten deel viel. De Amerikaanse wiskundige Benoit Mandelbrot heeft recentelijk nog wat olie op het sceptische vuur gegooid. (Zijn boek The (mis)behaviour of Markets. A Fractal View of Risk, Ruin and Reward is zeer lezenswaardig).

Uit zijn onderzoek blijkt dat grote prijsveranderingen vaker voorkomen dan op grond van statistische verwachtingen wordt aangenomen. De wereld is onstuimiger dan wordt gedacht. Uitkomsten die slechts eenmaal in de wereldgeschiedenis kunnen voorkomen blijken zich meermaals te hebben voorgedaan. De standaardafwijking als maatstaf voor risico wankelt.

Voor ondernemers en ervaren beleggers is dat nauwelijks nieuws. Juichen en huilen zijn vaste begeleiders van het dagelijks leven. Ondernemers zijn mensen die dingen zien die een ander niet ziet. Zij zijn beter dan anderen in staat verwachtingen omtrent de toekomst te formuleren. Op basis van die verwachting durven zij vandaag te handelen. Zij betalen in prijzen van heden voor zaken die wij in de toekomst willen kopen. Zekerheid hebben ze echter niet. De wereld gedraagt zich over het algemeen anders dan verwacht. Wel is noodzakelijk dat zij vertrouwen hebben in de goede afloop.

De in het recente verleden opgelopen schrammen doen daar natuurlijk geen goed aan. De neiging om hoge prijzen te betalen voor zeer onzekere projecten is danig afgenomen. Verstandig kredietbeleid maakt het ook praktisch moeilijker. Verschil van inzicht over standaarddeviaties zal echte ondernemers niet uit de slaap houden. Slechte verwachtingen leiden tot rusteloos woelen en afnemende daadkracht. De prijsvorming op veel markten zou wel eens verrassende kunnen zijn.

Drs. Jan Vis MBA CMC RV (janvis@talanton.nl) is directeur bij Talanton Corporate Finance BV en adjunct-professor Business Valuation aan de Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit