Terra Incognita Control

Een serie blogs over control.

BLOG – Draken en zeemonsters waren de afbeeldingen van onbekende stukken op oude wereldkaarten. Nog niet ontdekt, dus eng en afschrikwekkend. Zo wordt alles wat we nog niet weten als Terra Incognita beschouwd. En daar mag je best bang voor zijn, ook in de huidige tijd waar disruptieve innovaties leiden tot de ondergang van vele voorheen bloeiende bedrijfstakken. Hoe ga je daar als controller eigenlijk mee om? Want je zal maar de financiële business partner van V&D of Kodak zijn? Of de adviseur van Nokia tijdens de introductie van de smartphone? Welk advies had jij gegeven als men jou had gevraagd, om vol voor cloudshopping te gaan? Terra Incognita Control, een nieuwe tak van sport in de financiële dienstverlening.

Door Hinrich Slobbe, control prof in beide betekenissen, als associate professor aan de Business School Nederland en als directeur van Wisdom in Finance.

Er zijn gelukkig vele boeken geschreven over de effecten van vernietigende vernieuwing. Er zijn zelfs economen geweest, die creatieve destructie als basis van economische groei hebben bestempeld (onder andere Schumpeter). Maar slechts weinigen gaan in op de succesvolle strategieën, die ons helpen om met volledig onbekende risico’s en kansen om te gaan. En als je de biografieën van grote vernieuwers in de industrie, dienstverlening en handel leest dan komt het vaak voor dat doorslaggevende innovaties het gevolg waren van geluk of toeval. Of het nu over de uitvinding van de gloeilamp, medicijnen of de ontdekking van kernenergie gaat, slechts zelden was er sprake van doelgerichte planning met honderd procent voorspelbaar succes als gevolg. Toch wordt er van controllers gevraagd om voorspellend te analyseren en niet alleen op doelmatigheid maar vooral op doeltreffendheid te adviseren. Dat betekent nogal wat, als de omgeving zich onvoorspelbaar disruptief ontwikkeld.

Agile wachten op de zwarte zwaan

Gelukkig is er reeds in 2007 een mooi boek verschenen die ingaat op de impact van het hoogst onwaarschijnlijke. Nassim Taleb beschrijft in zijn boek “De Zwarte Zwaan” allereerst het gegeven dat economen zeer beroerd zijn in succesvol voorspellen. Modellen die zijn gebaseerd op normaalverdelingen worden nog steeds gebruikt door planbureaus, banken en verzekeraars. Economie kent echter geen normaalverdeling maar een fractaalverdeling. Aan de buitenkant van de klokcurve zitten kansrekeningtechnisch slechts minimale en onvoorspelbare percentages en die worden in de economie uiteindelijk de reuzen van de toekomst. Of je het nu hebt over het succes van Harry Potter, de mobiele telefoon of de economische gevolgen van 9/11, deze evenementen waren allen onvoorspelbaar en de rijken van vandaag zijn voor het grootste deel vermogend geworden in de laatste 15 jaar. Als je de top tien grootste bedrijven van vandaag vergelijkt met die van 20 jaar geleden zie je een complete aardverschuiving. Waar vroeger energiebedrijven en financiële instellingen bovenaan stonden qua vermogen zie je tegenwoordig vooral Tech-bedrijven, die hun succes te danken hebben aan het wereldwijde web. Voor de komende jaren wordt een versnelling van vernieuwingen verwacht, die de wereld van logistiek, financiële dienstverlening, productie, handel, industrie en energie volledig op zijn kop gaat zetten.

Taleb geeft twee strategieën die een controller kunnen helpen om met deze onvoorspelbare vernieuwing om te gaan. De eerste is gelijk de moeilijkste: wees de vernieuwing. Om innovatie te voorspellen kun je deze het beste veroorzaken. Probleem hierbij is dat de winnaar niet altijd de eerste ontdekker/uitvinder was. Google was niet de eerste zoekmachine en voor Facebook waren er al andere sociale media. Dus de kans dat jouw bedrijf de verwoestende innovatie van de bedrijfstak gaat zijn is heel klein, minder dan 1%.

Daarom komt zijn tweede strategie als geroepen: zorg dat je wendbaar bent. Agile is het dure woord daarvoor. Hij grijpt terug op Darwin die aangaf dat niet de sterkste, grootste of slimste overwint, maar de meest flexibele en tot aanpassingen bereidzijnde soort. Daar hoef je dus niet groot, slim of sterk voor te zijn. Maar je moet wel een alternatief plan hebben voor je cashcows en stars. Zet niet al je geld en middelen op één verdienmodel. Stop je geld niet in domme stenen of onwendbare mensen. Agile zit tussen de oren van het management en de medewerkers. Organiseer flexibiliteit als antwoord op een onvoorspelbare toekomst. Dat is óók Control 3.0.

Alle blogs van prof. Hinrich Slobbe voor u op een rij gezet.