Risicomanagement bij gemeenten wint terrein

ConQuaestor voert jaarlijks onderzoek uit naar de volwassenheid van risicomanagement en de relatie hiervan tot het weerstandsvermogen onder de Nederlandse gemeenten. De bevindingen van dit jaar laten duidelijk zien dat er een groei waar te nemen is in de volwassenheid van risicomanagement ten opzichte van het onderzoek van vorig jaar.

Risicomanagementbeleid, standaarden, technieken en beheersmaatregelen
Van de 60 deelnemende gemeenten geven vrijwel alle gemeenten aan dit jaar gebruik te maken van een risicomanagementbeleid. In 2012 was dat nog maar twee derde. Binnen deze groep geeft 33% aan de risicobereidheid expliciet vooraf vast te stellen. Deze gemeenten zijn hierdoor beter in staat prioriteiten te stellen in de te nemen beheersmaatregelen om de geïdentificeerde risico’s te kunnen verkleinen. Tevens geeft inmiddels een overgroot deel van de deelnemende gemeenten aan risicomanagement toe te passen bij grote projecten.

Deze bevindingen geven aan dat algemeen risicomanagement in het afgelopen jaar stevig terrein heeft gewonnen. Daarnaast is een lichte groei waargenomen in het gebruik van risicomanagementstandaarden, zoals COSO en ISO31000; 27% van de deelnemende gemeenten maakt hiervan gebruik terwijl dit percentage vorig jaar 10% lager lag. Verder is ook een toename waargenomen in het gebruik van risicomanagementtechnieken (voornamelijk workshops en scenarioanalysen) en elektronische hulpmiddelen bij het identificeren en analyseren van risico’s.

Door de deelnemende gemeenten wordt een verscheidenheid aan beheersmaatregelen gebruikt. Het meest wordt gebruikt gemaakt van de gedragscode, de planning & control cyclus, audits, en de administratieve organisatie/interne controle (AO/IC). Met een score van 7 uit 10 is de AO/IC als meest effectieve beheersmaatregel beoordeeld. De grotere gemeenten gaven aan het meeste vertrouwen te hebben in de effectiviteit van de beheersmaatregelen.

Rapporteren van risico’s en risico governance
56% van de deelnemende gemeenten geeft aan dat risicomanagement gedeeltelijk of volledig is ingebed de planning & control cyclus. Ten opzichte van vorig jaar is dit percentage nagenoeg gelijk gebleven. Daarnaast geeft iets meer dan 20% van de deelnemende gemeenten aan dat binnen de ambtelijke organisatie gewerkt wordt met ‘in-control’ verklaringen door het top management. Een sterke verbetering want dit was vorig jaar nog geen 10%. Verder wordt er door meer deelnemende gemeenten gerapporteerd over risicomanagement in de jaarverslaggeving dan vorig jaar het geval was. Deze toename komt voornamelijk tot uiting in de beschrijving van de toprisico’s.

Evenals vorig jaar geeft een relatief laag percentage (36%) van de gemeenten aan dat taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden ten aanzien van risicomanagement zijn vastgelegd in functiebeschrijvingen, risicomanagementbeleid of persoonlijke ontwikkelingsplannen. ConQuaestor is van mening dat daar veel winst valt te behalen. Vastlegging van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden is namelijk essentieel voor een goed functionerend risicomanagement systeem.

Risicobewustzijn en inbedding (borging): classificatie volwassenheid
Een opvallende bevinding uit dit onderzoek is dat 60% van alle deelnemende gemeenten van mening is dat de toepassing van risicomanagement bij de eigen gemeente in een relatief hoog volwassenheidstadium verkeert. Deze gemeenten geven aan dat risicomanagement op zijn minst geïmplementeerd is in de routinematig processen en de diverse projecten van de gemeentelijke organisatie. Hier scoorden de middelgrote en grote gemeenten overigens beter dan kleine gemeenten.

Thomas Ros, Consultant en verbonden aan ConQuaestor zegt hierover: “Ondanks de waargenomen groei, verliezen gemeenten nog steeds jaarlijks miljoenen euro’s bij gebrek aan deugdelijk risicomanagement. Ons jaarlijks onderzoek wijst opnieuw uit dat daar waar wel aan risicomanagement wordt gedaan, het huidige risicomanagement vooral instrumenteel van aard is waardoor het potentieel aan toegevoegde waarde aan de financiële sturing voor een groot gedeelte onbenut blijft. Veel gemeenten laten hiermee tevens (nog steeds) een besparingspotentieel liggen.”
__________________________________________________________________________________
Wilt u als public controller doorgroeien?
Staat u als financial voor strategische uitdagingen tijdens bezuinigingen en decentralisaties? Volg dan de opleiding Public Controller in een Week, dé opleiding voor finance professionals in overheden en non-profit organisaties. Ontdek in vijf dagen direct de kennis, instrumenten en vaardigheden die u als public controller moet beheersen. U wordt gegarandeerd een betere public controller. Meld u hier aan.
__________________________________________________________________________________

Harmen Jansen, Consultant Governance, Audit, Risk en Compliance bij ConQuaestor voegt hier aan toe: “Uit de resultaten zoals hierboven beschreven wordt duidelijk dat van een diepgaande verankering van risicomanagement binnen de processen, systemen en organisatie bij de deelnemende gemeenten momenteel nog niet altijd sprake is. Wel staat risicomanagement en weerstandsvermogen hoog op de agenda van de ambtelijke top. Tevens wordt duidelijk dat, ondanks (of misschien wel juist door) de economisch moeilijke tijden, risicomanagement bij de gemeenten in de lift zit.”

Uit het onderzoek blijkt verder dat de huidige economische ontwikkelingen ertoe geleid hebben, dat de deelnemende gemeenten minder geneigd zijn tot het nemen van risico’s. Voorts is er volgens de respondenten meer aandacht (besteed) aan interne beheersing doordat, over heel de linie, begrotingsposten naar beneden worden bijgesteld door taakstellingen vanuit Den Haag. Naast de volwassenheid van risicomanagement, zijn evenals in 2011/2012, de rijksbezuinigingen, de grondexploitaties en de decentralisaties genoemd als de toprisico’s door de gemeenten.

Concluderend kan gesteld worden dat gemeenten zich bewust zijn van het feit dat er nog de nodige stappen gezet moeten worden om het risicomanagement verder te professionaliseren. Deze bewustwording aan de top is een belangrijke eerste stap in de verdere ontwikkeling van risicomanagement bij de gemeenten.