PSD2 maakt allerlei voorspellingen met data mogelijk

Eindelijk! Dat was in één woord de reactie op de invoering van de Payment Service Directive II (PSD2) in Nederland in februari 2019, een jaar later dan de rest van Europa. Twee jaar later maken diverse partijen al gebruik van de mogelijkheden die deze richtlijn voor het betalingsverkeer biedt. Vaak met behulp van de verrijkte data die Invers aanlevert. Bart den Hollander, CEO en oprichter van dit pionierende bedrijf voorziet een explosie aan nieuwe toepassingen. “Er ontstaan allerlei alternatieve betalingsmethoden en financieringsvormen.”

Volgens de Europese betaalrichtlijn Payment Services Directive (PSD2) zijn banken verplicht om informatie over betalingen uit hun interne systemen te delen met externe partijen, althans als de klant daar toestemming voor geeft. De betaalgegevens en andere klantdata blijven eigendom van de klant en dus niet van de banken of andere bedrijven. Dat wordt ook onderstreept in de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG): die verordening geeft iedereen rechten op inzage, correctie en verwijdering van persoonlijke data uit databanken van organisaties en moet zo persoonlijke gegevens beschermen.

PSD2 is bedoeld om de concurrentie in de financiële sector aan te wakkeren. Dankzij de richtlijn kan immers elk bedrijf met een vergunning betaaldiensten en op rekeninginformatie gebaseerde diensten aanbieden. Niet alleen de banken, die in het verleden op al die rekeninggegevens konden zitten, maar ook allerlei fintechbedrijven. Via application programming interfaces (API’s) kunnen ze de rekeninginformatie ophalen uit de applicaties van banken en die informatie uitwisselen met andere applicaties. Vanuit de banken klinkt nog wel eens bezorgd of die fintechbedrijven wel even zorgvuldig omspringen met die informatie als de banken, waarop het toezicht op naleving van de AVG immers zeer strikt is. Maar die zorgen zijn niet terecht, zegt Bart den Hollander, CEO en oprichter van Invers, het eerste niet-bancaire bedrijf in Nederland dat een PSD2-vergunning heeft verleend gekregen. “Wij vallen onder toezicht van DNB, de Autoriteit Persoonsgegevens en de AFM. Die willen precies weten wat er gebeurt met de data die we met toestemming van de consument bij de banken betrekken.”

Verrijkte informatie
Invers is een bedrijf met een lange historie. 25 jaar geleden maakte het onder de naam Easy Disc al huishoudboekjes en andere financiële software op diskette voor consumenten. Tijdens de opkomst van internet maakte het bedrijf de stap naar online, met een digitaal boekhoudpakket. Banken bleken het pakket te willen aanbieden. In eerste instantie om hun klanten te verleiden om de overstap te maken van telebankieren naar internetbankieren, en daarna om aanvullende toepassingen te kunnen aanbieden, zoals een online huishoudboekje.

Zodoende deden Den Hollander c.s. ervaring op hoe je betaalgegevens kunt verrijken. “Dus: als iemand afrekent bij Albert Heijn, dan kun je dat categoriseren als boodschappen.” Aan die verrijkte informatie bleek toenemende behoefte. Of liever gezegd: aan allerlei, uiteenlopende soorten verrijkte informatie. Door de opkomst van mobiel betalen, bijvoorbeeld, kwamen allerlei locatiegegevens beschikbaar. “Maar niet iedereen vindt dat interessant. De informatiebehoefte is divers. Wij spelen daarop in door een gevarieerd aanbod aan data. Dat kan variëren van alleen betaalgegevens – voor inzicht in inkomsten en uitgaven – tot uitgebreide informatie die is afgeleid van een transactie en gecombineerd met andere data. Een betaling bij een bakker, bijvoorbeeld: wij kunnen achterhalen of die bakker een zelfstandige is, een franchisenemer of onderdeel uitmaakt van een groter concern.”

Met de komst van PSD2 kan dit allemaal vliegensvlug. “Wij kunnen de data die de consument ons ter beschikking stelt makkelijk ophalen en verrijken met allerlei extra informatie. En op grond daarvan analyses en prognoses maken.” Heel simpel: op grond van iemands uitgavepatroon in de afgelopen 12 maanden, kan Invers voorspellen wat hij/zij de komende maand gaat uitgeven. Of uitspraken doen over de uitgaven in een bepaalde categorie. “Neem de uitgaven aan een auto: op grond van de verzekeringskosten, de uitgaven aan brandstof en reparaties, kunnen wij met een druk op de knop bepalen hoeveel iemand per maand of per kilometer uitgeeft. Misschien wil hij een nieuwe auto kopen. Dan kunnen wij zijn besteedbaar inkomen in kaart brengen en kan een kredietverstrekker bepalen of hij inderdaad een lening kan afsluiten. Wij hebben dus tijdelijk inzage in de verrijkte data en maken de berekeningen die de kredietverstrekker voor zo’n aanvraag nodig heeft.”

Ook op de zakelijke markt komt de expertise van Invers van pas. “Zelfs bij bedrijven waarvan de omzet door de coronacrisis enorm is teruggelopen, kun we berekenen of ze kredietwaardig zijn. Wij baseren ons daarbij op incidentele in- en verkoopcijfers, de effecten van steunmaatregelen en andere cijfers. We kunnen dan toch bepalen hoe kredietwaardig een bedrijf is, ook al gaan allerlei standaardregels daarvoor nu niet op.” En wat te denken van de vooraf ingevulde belastingaangifte? “Wij kunnen de cijfers die de belastingdienst heeft ingevoerd heel makkelijk vergelijken met wat er werkelijk moet staan. Of voorspellen wat een bedrijf het volgende kwartaal aan BTW moet afdragen.”

Financieel leed
Hoe zit het, meer in het algemeen, met de mogelijkheid om cashflowanalyses te maken? “Met een boekhoudpakket kan dat natuurlijk ook, en als de leverancier van dat pakket daar toestemming voor heeft, kan het pakket de rekeninginformatie automatisch laten inlopen. Maar boekhoudpakketten zijn vaak log. Veel financieel managers vinden het prettig om een snel opvraagbaar, actueel overzicht van inkomende en uitgaande geldstromen te hebben. Terug naar de eenvoud. Dankzij PSD2 kan dat: met een simpele app die de rekeninggegevens van de klant inlaadt, kom je moeiteloos aan zo’n overzicht.” Kleinere ondernemingen hebben meestal niet eens een boekhoudpakket, maar werken met spreadsheets. “Zij zijn helemaal gebaat bij zo’n app die inzicht geeft in kasstromen. Denk aan al die ondernemers die er in het derde jaar na de start achter komen dat ze én belasting moeten betalen over de eerste twee jaar én ook nog eens aangifte moeten doen en belasting vooruit moeten betalen voor het derde jaar. Met een app die hen daar op attendeert kan veel financieel leed worden voorkomen.”

Voor de duidelijkheid: Invers levert de data en de berekeningen aan voor al dit soort toepassingen. De toepassingen zelf worden in de markt gezet door partners van het bedrijf. Zij zijn in de regel ook degenen die de eindgebruikers erop attenderen dat ze dubbel verzekerd zijn, er goed aan doen een reservering te maken voor toekomstige belastinguitgaven of dat ze recht hebben op bepaalde toeslagen. Inmiddels telt Invers tientallen verzekeraars, financieel planners en belastingadviseurs onder z’n afnemers en daarnaast talrijke fintechbedrijven – Invers noemt zichzelf met recht een ‘fintech enabler’. Ook banken zijn bij Invers te klant. Klaarblijkelijk weet Invers de rekeninginformatie van de banken beter te interpreteren dan de banken zelf. “Dat is ons specialisme. Wij kunnen tot 95 procent van de transacties herkennen en categoriseren. Er is geen enkele andere partij in Nederland die dat kan.”

Explosie aan toepassingen
Invers wordt in een vroeg stadium bij de ontwikkeling van financiële toepassingen betrokken, en heeft dus goed inzicht in wat er de komende maanden (en jaren) allemaal op de markt komt. Den Hollander – die op 25 mei ook een gratis webinar geeft over de mogelijkheden – verwacht de komende maanden tientallen, en in de komende jaren honderden nieuwe toepassingen. Denk aan toepassingen voor hypotheekaanbieders, die ‘zachte informatie’ over iemands levenssituatie kunnen combineren met harde financiële data. “Bijvoorbeeld om te bepalen of iemand die in een levensfase zit waarin hij vermoedelijk wat minder gaat werken, zijn hypotheek nog wel kan betalen.” Of denk aan toepassingen voor prijsvergelijkers. “Als zij inzicht hebben in wat iemand werkelijk uitgeeft aan een verzekering, een lening of een ander product, kunnen ze volautomatisch een goed en concurrerend aanbod doen. Sneller, goedkoper en beter op de behoeften van de klant afgestemd dan wanneer die zelf allerlei formulieren moet invullen, zoals nu gebeurt.”

Den Hollander spreekt van een ‘ware explosie’ aan toepassingen. Een groot aantal daarvan is voor financieel managers zeer interessant. “In de eerste plaats komen er steeds meer toepassingen waarmee de financieel manager zijn interne processen kan verbeteren. Bijvoorbeeld software waarmee de financieel manager de kredietwaardigheid van zijn klanten kan monitoren, of waarmee hij de betrouwbaarheid van rekeninghouders en rekeninggegevens kan controleren, in een fractie van de tijd die dat nu kost. Dus: niet alleen hoeveel geld er op een rekening staat, maar ook of de rekening niet ‘fake’ is, en de rekeninghouder zuiver op de graat is. Dat is niet alleen interessant voor kredietverlenende instellingen en zakelijke dienstverleners die moeten nagaan wie de ‘ultimate beneficial owner’ van een bedrijf is, maar ook voor financieel managers die willen optreden tegen wanbetaling en fraude.”

Nog ingrijpender zijn de toepassingen die zullen leiden tot een gedifferentieerd aanbod aan betaal- en financieringsvormen. “Consumenten betalen steeds vaker achteraf, zeker bij webwinkels. Of ze huren bij aanbieders zoals Netflix. Deze trend kan vleugels krijgen door PSD2. Immers: hoe beter bedrijven inzicht hebben in de consument en diens financiële positie, hoe beter ze hun betalingsarrangement kunnen afstemmen op diens persoonlijke situatie. In het voordeel van de consument, die zo goed mogelijk in overeenstemming met zijn betalingsvoorkeur en uitgavenpatroon kan worden bediend. En in het voordeel van het bedrijf, dat kan zorgen dat het de bestedingsruimte van die consument niet te buiten gaat, en zeker is dat die kan betalen.”

Uiteraard zal deze ontwikkeling zich ook op de zakelijke markt voltrekken. Niet alleen waar het gaat om binnenkomende betalingen – verfijnde betalingsarrangementen voor afnemers – maar ook waar het uitgaande betalingen betreft. “Je ziet nu al dat er partijen opstaan die binnenkomende facturen van bedrijven overnemen en in één keer voor hen betalen, en vervolgens zelf met hun klanten afspreken dat ze in termijnen worden betaald. Een soort omgekeerde factormaatschappijen, dus.”

Al met al zijn de ontwikkelingen die door PSD2 op gang zijn gebracht veel ingrijpender en verstrekkender dan op het eerste gezicht misschien lijkt. Niet alleen het bankwezen wordt er door geraakt, maar ook andere sectoren. En PSD2 heeft niet alleen gevolgen voor betaaldiensten, maar grijpt diep in allerlei aspecten van de bedrijfsvoering in. Voor financieel managers komt er de komende jaren een stortvloed aan fintech-toepassingen op de markt. “En financieel managers doen er goed aan zich te verdiepen welke toepassingen voor hen nuttig kunnen zijn”, aldus Den Hollander. “Dat kan het verschil betekenen tussen overleven en ten onder gaan.”

Top-5 toepassingen die gebruikmaken van Invers

1. Lloyds Bank: sneller een lening dankzij analyse banktransacties
Lloyds Bank Nederland is recentelijk begonnen met het verstekken van persoonlijke leningen. Dankzij de analyse van banktransacties door de software van Invers weten klanten sneller of de koop van hun droomauto of de gewenste verbouwing mogelijk is. Als mensen een lening aanvragen brengt de bank de risico’s in kaart door hun betalingsmoraal en -capaciteit te checken. Vroeger moesten bij een aanvraag allerlei documenten worden aangeleverd. Van loonstrookjes tot jaaropgaven, van arbeidsovereenkomsten tot belastingaangiften en informatie over andere schulden of leningen. Aanvragers moesten dat zelf opzoeken en uploaden en dat zorgde voor vertraging, zeker als dossiers niet compleet waren. In het snelste scenario duurde het daardoor minstens twee dagen voordat iemand wist of de lening door ging of niet. Een dergelijke aanvraag kan een stuk sneller als banktransacties met toestemming van de klant opgehaald en geanalyseerd worden. Lloyds Bank heeft een PSD2-vergunning waarmee consumenten en bedrijven aan derde partijen toegang kunnen geven tot hun betaalrekening. De opgehaalde banktransacties worden vervolgens geanalyseerd en gecategoriseerd met behulp van de fintech services van Invers. Dat wordt gecombineerd met gegevens van de Belastingdienst of het UWV, die ook met toestemming zijn verkregen.

Door de analyse krijgt de bank snel inzicht in iemands vaste lasten, andere leningen, betalingsachterstanden of schulden. En daarmee in wat hij of zij kan betalen en aflossen. Een ander groot voordeel is dat de klant sneller duidelijkheid krijgt, omdat aanvragen sneller beoordeeld worden.

2. Digitaal huishoudboekje NOVA geeft beter inzicht in financiële situatie
In november 2020 lanceerde Nationale-Nederlanden de app NOVA. Het digitale huishoudboekje geeft klanten beter inzicht in hun uitgavenpatroon en financiële situatie. Dankzij de analyse van banktransacties door Invers weten zij wat ze wel en niet te besteden hebben en worden financiële problemen voorkomen. Gebruikers koppelen de app via PSD2 aan hun betaalrekening van onder meer ABN AMRO, ASN Bank, ING, Rabobank, Regiobank, SNS Bank en Triodos. Vervolgens krijgen ze inzicht in alle transacties en zien ze precies wat ze allemaal uitgeven en waar aan. Bijvoorbeeld aan boodschappen, vakanties, hypotheek of huur, andere woonlasten, leningen, etentjes, gas- en licht, auto, openbaar vervoer of verzekeringen. Beter inzicht in het huishoudboekje betekent ook beter inzicht in de financiële risico’s. Op basis van iemands terugkerende inkomsten en uitgaven in de laatste twee jaar kan NOVA iemands budget voorspellen.

3. Syncasso spreekt betalingsregelingen af die wel haalbaar zijn
Incasso- en deurwaarderskantoor Syncasso levert maatwerk voor schuldenaren. Door banktransacties te analyseren kan het zien wat mensen wel en niet kunnen afbetalen aan hun betalingsachterstand en kan Syncasso daarvoor een passende, haalbare betalingsregeling aanbieden. Dat betekent concreet dat brieven aan debiteurklanten geen standaardbrieven vol uitroeptekens en ultimatums zijn, maar debiteurgericht zijn opgesteld. Om te weten wie op welke manier benaderd moet worden hanteert Syncasso een AI-scoremodel dat met behulp van algoritmes voorspelt wat de betaalcapaciteit van een debiteurklant is. Dat model heet Verhaalscore en maakt data profielen van schuldenaren zoals probleembetalers, regelaars, snelle en late betalers.

Als er eenmaal contact is met een schuldenaar en die bereid is de vordering te gaan betalen, maar dat niet in één keer kan, dan wordt in de meeste gevallen een betalingsregeling afgesproken. Dat kan via de website van Syncasso. Eerder moest de debiteurklant daarvoor vaak eerst allerlei financiële stukken opzoeken en indienen. Van loonstrookjes tot jaaropgaven of een overzicht van alle vaste lasten. Dankzij de samenwerking met Invers kan Syncasso tegenwoordig in de portemonnee van schuldenaren kijken. Via de slimme fintech services van Invers worden die data gecategoriseerd en geanalyseerd. Het programma herkent alle inkomsten- en uitgavencategorieën en geeft vliegensvlug een duidelijk financieel beeld van de inkomsten en uitgaven van de schuldenaar, inclusief andere leningen, schulden en betalingsachterstanden. Syncasso stopt die data in een eigen rekenmodel dat aangeeft hoeveel iemand kan afbetalen. Daar rolt een betalingsregeling op maat uit: Goed Geregeld. Die beweegt het hele jaar mee met de inkomsten en uitgaven van de schuldenaar.

4. Yeaz! helpt kleine ondernemers met snelle kredietverlening
Kleine ondernemers en zzp’ers krijgen niet zo makkelijk een lening bij de bank. Bij Yeaz! krijgen ze binnen vijftien minuten te horen of ze ervoor in aanmerking komen. Die snelle kredietcheck is mede mogelijk dankzij de analyse van hun banktransacties door Invers. Om de betaalcapaciteit van ondernemers te kunnen inschatten moest Yeaz! in het begin kredietprofielen opvragen bij de grote databureaus. Maar die data zijn niet volledig en houden dus risico’s in. Ergo: een hogere rente voor de lenende ondernemers. Sinds het najaar van 2019 werkt Yeaz! hiervoor samen met Invers. De fintech enabler haalt na toestemming van de klant via zijn fintech services diens banktransacties op en categoriseert en analyseert die. Het programma herkent alle inkomsten- en uitgavencategorieën en biedt in één klap een duidelijk financieel beeld van de inkomsten en uitgaven van de ondernemer, inclusief andere leningen, schulden en betalingsachterstanden. Die rente lag bij Yeaz! in de beginperiode tussen de 20 en 25 procent per jaar en is nu gezakt naar gemiddeld 18 of 19 procent. Het grootste voordeel voor ondernemers is echter de snelheid van het proces: het geld kan binnen een dag op de rekening van de kredietaanvrager staan.

5. Ockto wil de ‘iDeal’ voor aanleveren persoonsgegevens worden
Via Ockto kunnen consumenten snel en eenvoudig persoonlijke gegevens uit overheidsbronnen online aanleveren om bijvoorbeeld een hypotheek of lening aan te vragen en een huur- of leasecontract af te sluiten. Ockto zorgt ervoor dat consumenten en financiële partijen via een online tool of de app op een veilige manier de benodigde gegevens en data met elkaar kunnen delen. Consumenten die op de Ockto-app een uitnodiging van hun bank, kredietverstrekker, adviseur, verhuurder of andere instantie ontvangen, kunnen via hun DigiD inloggen op diverse overheidswebsites. Bijvoorbeeld die van de Belastingdienst, DUO, Mijnoverheid.nl, UWV of Mijnpensioenoverzicht.nl. Wat op dat moment maar relevant is voor de aanvraag. Door die gegevens beschikbaar te stellen wordt bijvoorbeeld duidelijk hoe hoog iemands inkomen, pensioen, uitkering of hypotheek is.

Dankzij de samenwerking met Invers kunnen ze voortaan ook banktransacties aanleveren en ontstaat een beter financieel beeld. Daardoor kan de traditionele schoenendoos of ordermap met jaaropgaven, loonstroken, werkgeversverklaringen, bankafschriften en andere papieren documenten achterwege blijven. De voordelen van de samenwerking zijn voor Octo legio. Bij een hypotheek- of kredietaanvraag is niet alleen het inkomen inzichtelijk, maar ook hoeveel iemand elke maand overhoudt. Een pensioenadviseur kan nu niet alleen via Ockto het pensioenoverzicht ophalen, maar via de technologie van Invers beter inschatten wat iemand later nodig heeft en of het pensioen wel toereikend is. Bij schuldhulpverlening is behalve informatie uit gemeentelijke databases voortaan ook inzicht in iemands uitgavenpatroon voorhanden.

Meet weten? Schrijf je gratis in voor de webinar van 25 mei: Open Banking via PSD2: Wat zijn de mogelijkheden?