Nederlandse bedrijven lopen jaren achter op beheersingsgebied

Uit onderzoek van het FD blijkt dat er honderden Nederlandse bedrijven geen goedkeurende verklaring van hun accountant hebben gekregen. Een serieuze waarschuwing, want de buitenwereld kan niet meer vertrouwen op de jaarrekening van deze bedrijven.  

De reden dat een accountant zich van een oordeel onthoudt, zijn divers, maar de rode draad is dat de gecontroleerde bedrijven hun interne beheersing niet op orde hebben. Daarbij kan het gaan om een niet goed functionerend ICT-systeem of het ontbreken van de juiste controles op de goederen- en geldstromen binnen het bedrijf. Zo valt te lezen in het artikel. 

Opvallend, want het aloude vak administratieve organisatie en interne controle (AO/IC) is al sinds jaar en dag onderdeel van de opleidingen in het financiële vakgebied. Soms onder andere namen in de opleidingen verwerkt, maar toch nog altijd een belangrijk onderdeel. 
In het genoemde artikel is ook vermeld dat er meerdere accountants overwegen de audit opdracht aan de opdrachtgever terug te geven, indien de ze geen of niet voldoende verbetering aan kan tonen. Dat is nogal wat! Zonder daar een waardeoordeel aan te hangen, is het wel een serieus teken aan de wand. Maar wat is er nou eigenlijk aan de hand? Wat maakt dat we in deze situatie komen, of al zijn gekomen?

Eerlijk gezegd verbaast het mij niet. In de afgelopen 25 jaar waar ik bij verschillende grote internationale corporates heb gewerkt, heb ik de veranderingen in het vakgebied ervaren. Het financiële vakgebied bestond 10 jaar geleden nog alleen uit functionele afdelingen, zoals bijvoorbeeld de boekhoud- (accounting), controlling- en consolidatie en reporting afdeling.  In sommige gevallen was er ook de interne auditafdeling, maar dit vooral bij de grotere bedrijven. De boekhouding was vaak onderverdeeld in de crediteuren-, debiteuren en grootboekadministratie en controlling was alleen financieel controlling. Meer niet en dat was voldoende om de interne beheersing op orde te krijgen en te houden. 

Bij de grote internationale corporates, heeft er in de laatste jaren echter een grote verschuiving plaatsgevonden. Naast de functionele organisatie (verticale organisatie), is er een procesorganisatie bijgekomen (horizontale organisatie). De procesorganisatie werkt vanuit het proces en niet vanuit de financiële functie. De meest bekende processen waar finance ook bij betrokken is, zijn bijvoorbeeld P2P: Procure-to-Pay, O2C: Order-to-Cash en het R2R: Record-to-Report. Op basis van deze nieuwe organisatiestructuur zijn er diverse nieuwe rollen en functies ontstaan, bijvoorbeeld de Process Owner, Process Leader, Process Developer, Process Developer Manager, etc. De verantwoordelijkheid van deze rollen is over het algemeen procesontwerp, procesoptimalisatie en procesautomatisering, inclusief digitalisatie. 

Bij deze rollen komt er een breed scala van kennis en competentie samen en het financiële vakgebied is hier ook onderdeel van. Niet vanuit de functionele rol, maar juist vanuit de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de financiële transacties volgens de interne en externe regels correct in de boekhouding worden verwerkt, juist ook in een geautomatiseerde omgeving. Hierbij is gedegen financieel- en met name boekhoudkennis een belangrijk onderdeel en competentie. Zonder deze kennis, is er een reële kans dat het procesontwerp, -optimalisatie en -automatisering niet voldoende aansluit bij de externe en interne boekhoudregels en de financiële cijfers dus niet meer betrouwbaar en relevant zijn. Regels die alleen maar toenemen en strikter worden en waardoor de externe accountant steeds meer druk ervaart. 

De grote internationale corporates, hebben deze nieuwe organisatiestructuur inmiddels al ingevoerd, maar bij de (inter)nationale MKB-bedrijven is dit nog niet het geval, laat staan bij de minder grote en kleine MKB-bedrijven. In andere landen is de procesgeoriënteerde organisatie al veel verder ontwikkeld en gemeengoed ook bij de minder grote organisaties. Volgens diverse experts, loopt Nederland ongeveer 3-5 jaar achter op deze ontwikkeling. Met alle gevolgen van dien, zo blijkt nu. Dat het proces georiënteerd werken in Nederland nog in de kinderschoenen staat, blijkt ook uit het huidige aanbod van financiële functies. Bijna alle vacatures zijn nog functioneel van aard, zoals ook al opgemerkt in de blog 'Robotisering binnen boekhouding lijkt nog lichtjaren weg te zijn' van december 2016. Zelfs nu, ruim een jaar later, zijn er nog bijna geen vacatures voor financieels ten aanzien van procesoptimalisatie en procesautomatisering. 

https://controlling.nl/artikel/robotisering-binnen-boekhouding-lijkt-nog-lichtjaren-weg-te-zijn

Verwacht wordt dat het proces georiënteerd werken in de komende jaren veel aan terrein gaat winnen in Nederland en dat is mooi. Zeker ook, omdat dit tijd geeft om opleidingen op orde te krijgen. Er is veel ruimte voor opleidingen ter ondersteuning van de eerdergenoemde proces georiënteerde functies. Hierbij is het belangrijk dat professionals, naast gedegen financiële- en boekhoudkennis, ook kennis opdoen op het gebied van procesmanagement, ICT, strategie en ambitie en uiteraard effectieve communicatievaardigheden.

Wanneer deze nieuwe vakgebieden niet in de huidige opleidingen worden opgenomen, blijft het probleem dat de financieel professional die alleen vanuit het financiële vakgebied (functioneel) onvoldoende kennis en kunde heeft om de interne beheersing op orde te krijgen. Vooral, omdat een goed werkend ICT-systeem meer vraagt dan alleen financiële kennis. 

Vandaag de dag worden regelmatig Controllers, Finance Managers, Accountants (Auditors) en zelfs CFO’s aangenomen om het ICT-systeem te implementeren ter ondersteuning van het op orde brengen of houden van de interne beheersing. Natuurlijk geeft dit problemen, want ze zijn er niet voor opgeleid en hebben de ervaring niet. De financieel professional die wel voldoende kennis en ervaring heeft met de proces georiënteerde organisatie en het implementeren van goedwerkende ICT systemen, werkt tenslotte bij de grote internationale corporates en overstappen naar het (inter) nationaal MKB is niet voor iedereen een aantrekkelijk carrière move. Des te belangrijker is het dus om de aansluitende opleidingen op verschillende niveaus op te zetten en aan te bieden. Net zoals dat decennia gelden ook is gebeurd bij het opkomen van controlling als nieuwe financiële functie en dat heeft finance zeker geen windeieren gelegd!

Heeft jouw organisatie ook uitdagingen met het op orde brengen en houden van de interne beheersing in deze tijd van automatisering? Schrijf je dat nu in voor de gratis webinar waarin Marinda toelicht hoe het Accounting Architecture Model kan bijdragen aan het optimaliseren van de financiële functie en het automatiseren van de financiële processen.

Marinda van Harskamp is de afgelopen 25 jaar werkzaam geweest bij onder andere Nokia Nederland, Mitsubishi Motors Europe en het internationale hoofdkantoor van de IKEA Group. In deze tijd is ze op een natuurlijke wijze meegegroeid met de beschreven veranderingen van finance richting de proces georiënteerde functie. Op basis van deze ervaringen, opgedane kennis en inzichten én om de ontwikkelingen in Nederland te ondersteunen, heeft ze het boek Accounting Architecture Model geschreven. Sinds januari 2018 werkt Marinda als trainer, coach en adviseur vanuit haar onderneming TSvH: De “one stop shop” voor begeleiding van de financiële transformatie en de ontwikkeling van mensen, teams en organisaties. Ook geeft ze regelmatig presentaties en lezingen over het financiële vakgebied gecombineerd met haar brede kennis en internationale ervaring met MBTI®, NLP, ICF (International Coach Federation) en IKEA.

Bronvermelding:
FD voorpagina, Jaarrekening blijft vaak zonder goedkeuring, 8 januari 2018;
FD pagina 2/3, Als situatie niet verbetert, nemen wij afscheid, 8 januari 2018.