Lean Six Sigma voor duurzaamheid

‘Integrating sustainability is not just a good opportunity for business. It is essential for success in a world of constrained resources. Right now every business has a choice to make’

– Mark Parker, CEO Nike

tekst Hans Toebak en Jeroen van der Tang

Koppeling duurzame & financiële doelstellingen
Duurzaam ondernemen kan op natuurlijke wijze worden ondersteund door de toepassing van managementfilosofieën die ‘operational excellence’ nastreven. Een sprekend voorbeeld hiervan is Lean (Six Sigma). De grote kracht hiervan is dat tegelijkertijd invulling kan worden gegeven aan de ‘nieuwe’ duurzaamheidsdoelstellingen (reductie CO2-footprint, gebruik natuurlijke bronnen) en aan de traditionele, veelal financiële doelstellingen (winstgevendheid, cost-effectiveness). Iets wat elke CFO die gericht is op waardecreatie zal aanspreken.

Wat is Lean?
Lean is een managementfilosofie die erop gericht is alle activiteiten die voor de klant geen waarde toevoegen – in Lean-termen ‘waste’ of verspilling – terug te dringen. Door de dagelijkse aandacht hiervoor, met een grote medewerkerbetrokkenheid, wordt een cultuur gecreëerd die continu streeft naar een excellente operatie.

De zeven vormen van verspilling zijn

•    waiting: wachten binnen het proces
•    overproduction: meer eenheden produceren dan worden afgenomen dan wel gebruikt
•    rework: herstelactiviteiten uitvoeren
•    motion: beweging van mens of machine
•    (over)processing: onnodige dan wel overbodige handelingen verrichten
•    inventory: meer voorraad dan nodig aanhouden
•    transport: beweging van het product of de dienst.

Soms wordt nog een achtste verspilling toegevoegd, te weten ‘waste of human capital’.

Duurzaamheid blijft op de agenda
Duurzaamheid is geen hype. De onderliggende ontwikkelingen van klimaatverandering en uitputting van grondstoffen zijn niet van tijdelijke aard. De effecten van klimaatverandering worden steeds zichtbaarder, en ondanks de afwachtende houding op de klimaattop in Kopenhagen neemt het bewustzijn betreffende ‘green growth’ ook in emerging markets toe.

Verwachtingen over de uitputting van fossiele brandstoffen en schaarse metalen lopen uiteen, maar het blijven niet-hernieuwbare bronnen die alleen maar afnemen. De energietransitie naar hernieuwbare bronnen zal zich de komende decennia gaan voltrekken. Landen met een strategische langetermijnvisie, zoals China, zie je hierop inspelen. Ze sluiten meer dan 2000 niet-efficiënte fabrieken, stellen toevoer van olie en grondstoffen vanuit Afrika zeker, investeren grootschalig in wind en beperken de export van schaarse metalen.

De meeste bedrijven zijn niet dagelijks bezig met dergelijke geopolitieke ontwikkelingen. Maar het speelveld van klanten, leveranciers, financiers, medewerkers, overheden en ngo’s verandert wel degelijk, en zij verwachten een duidelijke reactie van uw bedrijf.

Een bewijs van het toenemende belang van communicatie over duurzaamheid is het sterk groeiend aantal bedrijven dat hieraan aandacht besteedt in de (sociale) jaarverslagen. Bedroeg het aantal duurzaamheidsverslagen in 1999 in Nederland nog slechts een schamele 10, in 2009 waren er al 1390 organisaties met een duurzaamheidsverslag. (1)

Een ander voorbeeld is dat anno 2010 de meeste Fortune 500-bedrijven duurzaamheid op CxO-niveau hebben belegd. Stakeholders rekenen bedrijven niet langer alleen af op hun financiële performance, maar ook op de prestaties op het gebied van duurzaamheid.
__________________________________________________________________________________
Op zoek naar perfect inzicht in Lean Management?
Bent u een finance professional en bent u op zoek naar perfect inzicht in Lean Management? Volg dan de tweedaagse cursus LEAN Management voor Financials. Het sturen op feitelijke inzichten (‘meten is weten’) krijgt een steeds grotere rol binnen organisaties. Kennis over de theorie en de praktische toepasbaarheid van LEAN Management gaat u hierbij helpen.
Klik hier voor het programma en data.
__________________________________________________________________________________

Maatschappelijk verantwoord ondernemen
De wens om duurzaamheid extern en intern zo expliciet te maken komt voort uit de behoefte om invulling te geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), dan wel om te voldoen aan de eisen die daaraan van buitenaf worden gesteld. Duurzaamheid kan echter ook gezien worden als een motor voor omzetgroei en kostenreductie. Daardoor is het financiële effect directer zichtbaar en komt het onderwerp weer in de comfortzone van de CFO.

 
Duurzamer produceren lijkt in eerste instantie gelijk te staan aan duurder produceren. In het vervolg van dit artikel laten we zien dat kostenreductie en verbetering van duurzaamheidsprestaties wel degelijk parallel kunnen lopen en hoe de beproefde Lean-managementfilosofie hieraan bijdraagt.

####

Lean Six Sigma en duurzaamheid
Zoals aangegeven staat duurzaamheid hoog op de agenda’s en zijn de uitgesproken ambities van bedrijven op dit gebied competitief. Steeds vaker worden duurzaamheidsambitie en -strategie ook doorvertaald in KPI’s voor bestuurders. Helaas nog wel met wisselende resultaten.

Een verklaring hiervoor is een gebrekkige vertaling van ambitie en strategie naar concrete acties op de werkvloer, met andere woorden, een gebrekkige invulling van de hoe-vraag. De Lean-methodologie kan hier concrete oplossingen bieden, omdat de kernwaarden binnen Lean-management en duurzaamheid in grote mate overeenkomen.

Kort gezegd heeft ieder (succesvol) Lean-traject direct een positieve uitwerking op zowel de economische als de duurzaamheidsdoelstellingen. Op het moment dat een organisatie in staat is hetzelfde werk met minder verspilling uit te voeren, leidt dat tot kostenvoordelen, een kortere doorlooptijd en/of hogere klanttevredenheid: de ‘traditionele’ verbeteringen van Lean.

Vanuit het duurzaamheidsperspectief zijn er echter ook aanvullende voordelen, waarvoor vaak geen expliciete aandacht is. Minder verspilling betekent namelijk ook minder gebruik van productiemiddelen en materiaalverbruik, dus veelal minder gebruik van energie en water en een afname van schadelijke emissies.
__________________________________________________________________________________
Op zoek naar perfect inzicht in Lean Management?
Bent u een finance professional en bent u op zoek naar perfect inzicht in Lean Management? Volg dan de tweedaagse cursus LEAN Management voor Financials. Het sturen op feitelijke inzichten (‘meten is weten’) krijgt een steeds grotere rol binnen organisaties. Kennis over de theorie en de praktische toepasbaarheid van LEAN Management gaat u hierbij helpen.
Klik hier voor het programma en data.
__________________________________________________________________________________

Qua methode is de toepassing van Lean vanuit duurzaamheidsdoelstellingen niet anders dan ‘traditioneel’ Lean. In plaats van een beperkte focus op de economische klant (degene die ons product of onze dienst afneemt) wordt de focus echter verbreed: winstgevendheid, mens en planeet staan alle drie centraal. Dit betekent dat een aantal aspecten van Lean een specifieke toepassing en invulling kennen, te beginnen met de scoping.

Voice of the customer wordt Voice of the stakeholder
Traditioneel Lean is er voor alles op gericht een optimale efficiency binnen de procesgrenzen te bewerkstelligen. Procesgrenzen die veelal ook bestaan uit de muren van een (onderdeel van de) organisatie. Lean vanuit duurzaamheid kent een bredere scope. Zo zijn er vanuit duurzaamheid meer stakeholders te onderkennen van wie een bedrijf de eisen en wensen in de procesinrichting zal willen meenemen. Wordt de partij die het bedrijfsafval verzamelt, opeens ook niet een klant? Kunnen emissies een product worden?

####

Value stream mapping
Een ander voorbeeld van deze expliciete kijk is het gebruik van de value stream map (VSM)-techniek. Value stream mapping is een van de basistechnieken binnen Lean om inzicht te krijgen in de gehele (ketenbrede) procesgang en vooral in welke onderdelen in de ogen van klanten en stakeholders waarde wordt toegevoegd en in welke niet. Met andere woorden, waar verbeterinspanningen moeten worden gedaan. Door de traditionele VSM-aanpak uit te breiden met voor duurzaamheid relevante parameters als materiaal- en energieverbruik of gebruik van gevaarlijke stoffen is deze techniek prima toepasbaar in het kader van duurzaamheid.

Bij een financiële dienstverlener heeft Capgemini Consulting op deze wijze inzicht verschaft in verbeterpotentieel op het gebied van ‘environmental waste’, water, energieverbruik en CO2-uitstoot. De eerlijkheid gebiedt hierbij te zeggen dat het onderkennen van deze parameters één is en het verkrijgen van betrouwbare cijfers een tweede. Niets nieuws onder de zon overigens ten opzichte van de traditionele procesparameters. Hoeveel organisaties zijn momenteel in staat van alle activiteiten aan te geven wat ze kosten, hoe lang ze duren of hoe vaak er een fout optreedt?

Verspillingsanalyse
In nauwe samenhang met de VSM-techniek is binnen Lean-management de eliminatie of minimaal reductie van verspilling een centraal thema. Bij verspilling gaat het om alles wat geen waarde toevoegt (zie kader voor de verschillende vormen van verspilling). Ook hier zien we dat de gebruikelijke Lean-verspillingsanalyse met een groene bril kan worden verrijkt.

Minder transport levert naast kostenbesparing een reductie van het gebruik van fossiele brandstoffen en van CO2-uitstoot op. Minder rework (of positiever, meer ‘first-time-right’) leidt tot verkorte doorlooptijden en zeer waarschijnlijk een hogere klanttevredenheid. Vanuit duurzaamheid leidt minder rework ook tot minder verbruik van schaarse grondstoffen en energie. Een verspillingsanalyse bij een productielocatie in Oost-Europa resulteerde op deze wijze bijvoorbeeld in een besparing van 25 procent op grondstoffen en afval bij de repackaging-activiteiten.

Andere Lean-technieken en afwegingen
De toolset van Lean-technieken kan op meer manieren worden gebruikt om expliciete duurzaamheidsresultaten te ondersteunen. Om nog enkele voorbeelden te noemen: 5S, dat zich bezighoudt met de werkplekinrichting; 5 times why, dat zich richt op het achterhalen van de ‘echte’ oorzaak, de zogenaamde ‘root cause’; en Quick Change Over (QCO) en Total Productive Maintenance (TPM), waarbij het gaat om een optimale effectiviteit van productiemiddelen.

__________________________________________________________________________________
Op zoek naar perfect inzicht in Lean Management?
Bent u een finance professional en bent u op zoek naar perfect inzicht in Lean Management? Volg dan de tweedaagse cursus LEAN Management voor Financials. Het sturen op feitelijke inzichten (‘meten is weten’) krijgt een steeds grotere rol binnen organisaties. Kennis over de theorie en de praktische toepasbaarheid van LEAN Management gaat u hierbij helpen.
Klik hier voor het programma en data.
__________________________________________________________________________________ 

Wat we meestal zien, is dat de economische en duurzaamheidsdoelstellingen hand in hand gaan. Waar dit al niet direct de situatie lijkt te zijn, ligt de toegevoegde waarde in het feit dat de organisatie een meer expliciete keuze kan maken. Zo streeft Lean in principe naar pull (vraag)-gedreven processen met minimale voorraden. Een hogere frequentie van bevoorrading zal echter ook leiden tot meer transportbewegingen. In de vaststelling van de optimale frequentie dient het duurzaamheidsaspect te worden meegewogen.

Conclusie
Duurzaamheid kan op verschillende manieren waarde creëren. Voor de CFO is kostenbesparing van oudsher de meest aansprekende. Lean-management blijkt voor elke organisatie, zowel een productiebedrijf als een dienstverlener, een reële mogelijkheid om de verlangde win-winsituatie voor economische en duurzaamheidsdoelstellingen ook daadwerkelijk te realiseren.

De kernwaarden en toolset binnen de Lean-managementfilosofie ondersteunen resultaten op duurzaamheid. De Lean-mantra van het elimineren van verspilling (en dus kosten) sluit naadloos aan bij een streven naar duurzaamheid en een overgang van de rechtlijnige ‘take-make-waste’-mentaliteit naar die van een oneindige cyclus van ge- en hergebruik.

Ter afsluiting: Lean is bedoeld om te voldoen aan de wensen en eisen van alle stakeholders van een organisatie, en beperkt zich dus niet tot die van de aandeelhouders alleen. En laat onderzoek nu hebben aangetoond dat organisaties die zich richten op al hun stakeholders een vier keer hogere verkoopgroei en acht keer hogere werkgelegenheidsgroei laten zien dan organisaties die zich alleen op hun aandeelhouders focussen. (2)

Hans Toebak is principal consultant binnen de Operational Excellence practice van Capgemini Consulting . Jeroen van der Tang is managing consultant Sustainability Services bij Capgemini Consulting

Voetnoten
1    Volgens dr. Karen Maas van de Erasmus Universiteit Rotterdam
2    Zie Arthur D. Little, Corporate Citizenship