Het nieuwe evenwicht tussen markt en overheid

‘Binnen het kapitalisme is het onderlinge vertrouwen een van de belangrijkste steunpilaren. Juist het vertrouwen is de afgelopen anderhalf jaar in een snel tempo aan het verdampen. Bij dit lagere vertrouwen neemt de noodzaak tot actie van de diverse overheden in de wereld toe.

Die begon met de enorme kapitaalinjectie van de Amerikaanse overheid in de hypotheekverstrekkers Fannie Mae en Freddie Mac en eerder al bij de nationalisatie van de Britse bank Northern Rock.

De Nederlandse overheid heeft inmiddels aandelen van de Nederlandse bank- en verzekeringsbedrijven van Fortis gekocht en ook bankverzekeraar ING kan rekenen op een injectie. De (inter)nationale overheden zijn de afgelopen tijd in een rol gedwongen die ze – zeker op deze schaal – nog nooit hebben gespeeld.’

‘Of de overheden hier goed aan hebben gedaan, is niet ‘imfrage’. Het is moeilijk voor te stellen dat de overheden dit niet gedaan hadden. Immers, de gevolgen voor het financiële systeem zouden te groot zijn geweest. De Nederlandse overheid moest handelen en dat heeft ze gedaan.

Dat is toe te juichen in een situatie als deze. Of de overheden de afgelopen achttien maanden eerder hadden moeten ingrijpen, zal blijken uit de onderzoeken die in de toekomst gaan plaatsvinden. Het laatste woord hierover is in ieder geval nog niet gesproken.’

TOENEMENDE ROL OVERHEID

‘De ontwikkelingen werpen een belangrijke vraag op: hoe groot moet de rol van de overheid in de westerse economie zijn? Het lijkt vanzelfsprekend dat de rol van de overheid sterk aan belang gaat winnen.

Het laissez-faire lijkt zijn langste tijd gehad te hebben en de democratische druk om dit principe te moderniseren, neemt toe. De financiële crisis leert ons dat de rol van de overheid te klein is geweest in deze kapitalistische economie. De kredietcrisis zet de Westerse wereld op zijn kop en vraagt om verregaande veranderingen.

Onderwerp van gesprek zijn en blijven de rol van de toezichthouders en de rating agencies (kredietbeoordelaars). Maar dat geldt ook voor de bonussenstelsels, de mate van verantwoording die banken en bedrijven in de toekomst af moeten leggen en hoe we risicoprofielen in deze steeds ingewikkelder wordende wereld inzichtelijk moeten maken.’

TRANSPARANTIE

‘Het kapitalistische systeem en het concept van de terugtredende overheid hebben ons ook veel welvaart gebracht. In hoeverre de financiële crisis impact gaat hebben op de diverse privatiseringsbewegingen in de energiemarkt en de gezondheidszorg in ons land valt te bezien.

Maar in hoeverre Duitsland en Frankrijk deze crisis politiek gaan gebruiken om hun achterblijvende privatiseringsprocessen verder te vertragen, laat zich raden. De uitdaging voor de overheden is om hun rol in onderling overleg opnieuw te definiëren.

Zij moeten de rol van de toezichthouders en de rating agencies, de bonussenstelsels en de mate van verantwoording die banken en bedrijven in de toekomst moeten afleggen opnieuw uitvinden. Sleutelbegrippen hierbij zijn transparantie en duidelijkheid, waarbij ook meer uitgegaan moet worden van het financieel analfabetisme van de diverse gebruikers.’

SNEL DOORVERKOPEN

‘Voor de huidige crisis bieden nieuwe maatregelen echter geen oplossing. Ondanks alle miljarden toezeggingen van de overheden lijkt het einde van de kredietcrisis nog niet in zicht. Om niet te ver van het gedachtegoed van de vrije economie af te drijven, is het belangrijk dat de overheden de verkregen ondernemingen zo snel mogelijk weer doorverkopen.

Doorverkopen kan uiteraard pas op het moment dat het marktrisicotechnisch verantwoord is. Het is noodzakelijk om het level playing field in de financiële bedrijfstak te herstellen. In hoeverre hier een direct toerekenbare opbrengst voor de belastingbetaler uitkomt, is minder relevant dan de timing van dit proces.

In ieder geval hoort de prijs – ten behoeve van het level playing field – marktconform te zijn. De komende tijd wordt duidelijk waar het nieuwe evenwicht tussen markt en overheid komt te liggen. In dat proces bepaalt de politiek de maatschappelijk aanvaardbare prijs voor vertrouwen. Deze prijs komt aanzienlijk hoger te liggen dan in het verleden het geval was. En dat is gezien de huidige ervaringen maar goed ook.’

F&O FACTS

Kapitaalinjecties

• De Nederlandse overheid stelde 20 miljard euro beschikbaar voor fundamenteel gezonde financiële ondernemingen. De daarbij geldende voorwaarden betreffen rendementswaarborgen, de financiering van uitvoeringskosten van de autoriteiten door betrokken financiële ondernemingen, de bestuursbeloningen en de vertegenwoordiging in de bestuursorganen.

• De Zweedse overheid staat garant voor 1,5 biljoen kroon (ruim 152 miljard euro) op onderlinge leningen tussen banken. Daarnaast wordt een noodfonds van 15 miljard kroon (1,5 miljard euro) opgezet om in de problemen geraakte banken van extra kapitaal te kunnen voorzien.

• De Duitse regering heeft een hulpfonds van in totaal 500 miljard euro opgezet. Hiervan is 100 miljard direct beschikbaar gesteld om het kapitaal van Duitse banken te versterken. De rest is bedoeld om leningen tussen banken te garanderen.

• Zuid-Korea garandeert 100 miljard dollar aan buitenlandse schulden van Koreaanse banken. Daarnaast is er een noodfonds van 30 miljard dollar voor banken en exporteurs in het leven geroepen.