Grip op waardecreatie: vijf dimensies die elke controller moet kennen
Als financial controller ben je een cruciale schakel in de organisatie. Je waarborgt niet alleen betrouwbare financiële informatie, maar adviseert ook bij strategische beslissingen en het beheersen van risico’s. In een wereld waar finance snel verandert, is het essentieel om te weten wat er van je wordt verwacht en hoe je jezelf kunt blijven ontwikkelen.
Dimensie 1: Cashflow
“Cash management is de oudste discipline binnen financieel management,” zegt Hinrich Slobbe, een van de docenten van de opleiding Controller in een Week. “2600 jaar geleden werd geld uitgevonden en zo oud is dus uw vakgebied.”
Wanneer de waardecreatie opdroogt in een bedrijf, merken de geldtellers dat als eerste aan de cashflow. Er zijn verschillende problemen die zich met het werkkapitaal kunnen voordoen, maar het grootste gevaar ontstaat wanneer de cashflow snel daalt bij een achterhaald businessmodel, terwijl de kosten en verplichtingen grotendeels ongewijzigd blijven.
Denk aan de in zwaar weer verkerende bedrijven zoals de Amerikaanse kantoorverhuurder WeWork (sinds 2023), waar een agressieve groei zonder winstgevend model leidde tot een financiële implosie, of Cineworld, de bioscoopgigant die te traag anticipeerde op streamingdiensten en daardoor met torenhoge schulden bleef zitten.
Dicht bij huis hebben we het bekende voorbeeld van Free Record Shop, de Nederlandse winkelketen gespecialiseerd in de verkoop van muziek, films, games en boeken. Ooit een toonaangevende speler in de entertainmentindustrie, maar in 2013 raakte het bedrijf in de problemen en in 2014 volgde het definitieve faillissement. Het imperium van Hans Breukhoven had het aantal winkels in 12 jaar tijd al teruggebracht van 200 naar 140, maar dat was niet genoeg om de impact van de snel inzakkende cd en dvd-verkoop op de cashflow op te vangen.
Cashflow is een vroege indicator van financiële gezondheid, en als financial professional moet je continu monitoren of het businessmodel nog levensvatbaar is.
Dimensie 2: Winst of verlies
“Het voordeel van cashflow is dat het objectief is. Het nadeel is dat het erg traag is”, zegt Slobbe. “Tussen waardecreatie en cashflow kan soms wel maanden zitten. Je stuurt dus altijd in de achteruitkijkspiegel.”
De oplossing hiervoor – het baten- en lastenstelsel – werd bedacht door wiskundige Luca Bartolomeo de Pacioli in 1494. Het boekhoudsysteem dat hij ontwikkelde, dat bekendstaat als Venetiaans of Dubbel boekhouden, stelde ondernemingen in staat de werkelijke prestaties van bedrijven te doorgronden. Maar met boekhoudkundige regels komt ook de verleiding tot manipulatie. “Alle boekhoudschandalen hebben met die waardering te maken”, stelt Slobbe.
Neem het schandaal rond het wereldwijd financieel dienstverlenings- en technologiebedrijf Wirecard AG (2020), waar voor miljarden euro’s aan gefingeerde inkomsten werd gerapporteerd om investeerders te misleiden. Nadat het bedrijf had toegegeven dat € 1,9 miljard aan activa – ongeveer een kwart van het totaal – wellicht fictief was, vroeg het faillissement aan. Of FTX (2022), de cryptobeurs die liquiditeit en schulden structureel verkeerd rapporteerde, met een totale implosie als gevolg. Duizenden gedupeerden zagen hun cryptobeleggingen in rook opgaan.
Als financial professional is het cruciaal om winstcijfers kritisch te bekijken en te letten op rode vlaggen zoals onverklaarbare winststijgingen of afwijkende kasstromen.
Dimensie 3: Waardepropositie
In 1992 stelde de Amerikaanse bedrijfseconoom Robert S. Kaplan dat financials zich niet alleen moesten richten op historische cijfers, maar ook op toekomstgerichte waardecreatie. Dit betekende de opkomst van management accounting. Hier komen we aan bij het vak van de management accountant of business controller; de verslaggeving van de toekomst. Slobbe omschrijft het als “de strategie actionable maken.” Het vakgebied management accounting is hiermee dus pas ruim 30 jaar oud.
“Financial control gaat dus over de resultaten en management accounting over de oorzaken”, legt Slobbe uit. Dit doe je door de vraag te beantwoorden waarom een klant voor jouw bedrijf kiest. Als je dat weet, dan weet je wat je moet doen om dat te worden. Het doel is de operatie de middelen geven om actief te kunnen sturen op de waardepropositie.”
Neem de verschuiving in de automarkt: Tesla bouwde een merk rondom software en batterijtechnologie, terwijl traditionele autofabrikanten lang vasthielden aan productiemarges op verbrandingsmotoren. De bedrijven die waardecreatie strategisch aanpakken, zijn de winnaars van morgen.
Dimensie 4: Innovatiekracht
Wie als controller toekomstgericht wil werken, moet ook oog hebben voor de innovatiegraad van de organisatie. “Als toekomstgerichte controller breng je de trends in kaart die een gevaar vormen voor je voortbestaan,” zegt Slobbe.
“Vervolgens bepaal je met het management hoe je hierop in gaat spelen. Genoeg bekende voorbeelden waar dit mis is gegaan: Kodak, Nokia… Kodak had alle technologie in huis om de digitale cameramarkt te domineren, maar bleef vasthouden aan filmrolletjes. Nokia was marktleider in mobiele telefonie, maar miste de smartphone-revolutie… Innovatie is geen hobby, maar keiharde noodzaak!”
Vandaag de dag zien we dezelfde uitdagingen met AI en automatisering. Denk aan accountantskantoren en financiële afdelingen die nog niet met AI-tools werken, terwijl concurrenten taken als cashflowprognoses en risicobeoordelingen automatiseren.
Je kunt met veranderingen omgaan door de absolute marktleider te worden, of door wendbaar te worden en je voortdurend te blijven aanpassen. Slobbe: “De moderne controller is een wendbare controller. Stel bij iedere keuze of investering de wendbaarheidsvraag. Kan ik dit gebouw of deze persoon ook voor een ander doel gebruiken?”
Dimensie 5: Cultuur van de organisatie
“Culture eats strategy for breakfast,” zei de bekende leiderschapsgoeroe Peter Drucker al. Als cultuur botst met control, wint cultuur.
Wederom voorbeelden genoeg. De eerdere genoemde ondergang van FTX is hier een recent voorbeeld van: een gebrek aan controle, een autoritaire leider en een cultuur van blind vertrouwen in snelle groei leidden tot een miljardenfraude.
Een bekend voorbeeld is Imtech (2015). De Duitse dochteronderneming van Imtech was betrokken bij fraude tijdens de bouw van een Pools pretpark, wat uiteindelijk bijdroeg aan de ondergang van het hele bedrijf. Slobbe: “Wij financieel analisten zagen het faillissement al vijf jaar aankomen. Topman René van der Bruggen duldde geen enkele tegenspraak en had een angstcultuur gecreëerd. Dat hoorde je overal. Het zaadje voor toekomstige fraude was al gelegd. De les: als jij werkt voor een bedrijf waar de cultuur niet deugt, moet je om je heen gaan kijken naar een nieuwe baan.”
Leiderschap en cultuur beïnvloeden alle vijf de dimensies van waardecreatie. “Bij de derde dimensie draait het om waarom klanten voor jou kiezen. Bij de vijfde gaat het om waarom jouw bedrijf voor klanten kiest. Wie aandeelhouderswaarde boven klanten en personeel stelt, vernietigt op den duur de business.”
De rol van controllers en financieel managers wordt dan ook steeds breder: niet alleen cijfers analyseren, maar ook leiderschap, cultuur en strategie beoordelen. Slobbe vervolgt: “Ik heb niks tegen aandeelhouderswaarde, maar die moet je wel via de juiste aanvliegroute realiseren. Wie streeft naar controle, kan niet om bedrijfscultuur heen. Soft controls spelen hierin een cruciale rol. In de meeste rapportages die ik zie is 70 tot 80 procent van de KPI’s financieel van aard. Finance professionals hebben nog werk te doen om die balans goed te krijgen en ook in de hogere dimensies in control te komen.”
Blijf in control op alle dimensies
Het vak van de controller is niet alleen het beheren van cijfers, maar het bewaken van de waardecreatie in de volle breedte: cashflow, winst, strategie, innovatie en cultuur. Tijdens de opleiding Controller in een Week krijg je praktische tools en inzichten om in alle vijf dimensies in control te blijven en als business partner het management te ondersteunen.
Markt Update
Personalia
Whitepapers
Vragen over adverteren?
Kan ik je van dienst zijn met een toelichting of advies? Bel of mail gerust. Ik neem graag de tijd voor je.
Daan Commandeur
Partner Manager