FM.nl-blogteam over 2013: Het zijn tijden van fundamentele verandering

Om een outlook te krijgen op wat de finance professional staat te wachten in 2013, nodigde FM.nl onlangs haar gespecialiseerde blogteam uit voor een rondetafeldiscussie. 15 professionals – waaronder een ervaren CFO, een recruiter, een ondernemer en een carrière coach – gaven gehoor aan de oproep en gingen met elkaar het gesprek aan. Het bleek al snel niet puur te gaan over alleen 2013, maar over de toestand waarin Nederland – en Europa – zich momenteel bevinden.

Er zijn een aantal grote krachtenvelden die spelen; economische crises, demografische verschuivingen en nieuwe (internet gedreven) technologie. Waar het heen gaat weet niemand, maar de FM.nl-bloggers hebben een duidelijke visie op wat komen gaat. Het eerste onderwerp op de agenda is de economie. ‘Ik hoop dat het geen jaar wordt van alleen maar kosten besparen’, begint Michael Hendriks (Managing Partner, Dutch Capital Group). ‘Maar ik vrees hier wel voor. Dat zie je ook terug in de politiek; puur bezuinigen, maar als je vraagt om groeiplannen halen politici hun schouders op. Ik heb Mark Rutte hier persoonlijk op aangesproken afgelopen jaar (zie blog ‘Taart met Rutte’, 15-06-2012 via FM.nl/blogs).’

Peter van Dongen (Interim CFO, PJvD-Finance) verwacht een jaar van pappen en nathouden. Ondernemers zullen een beetje de kat uit de boom kijken en grote beslissingen uitstellen is zijn prognose. ‘Daar creëer je dus geen waarde mee’, aldus Hendriks. ‘Als je de concurrentie wilt verslaan zul je juist moeten investeren. Ik zie veel bedrijven in mijn eigen sector (Board Consulting, Succession Planning, Executive Search) waar niks meer gebeurt. Er mogen geen broodjes meer worden besteld, projecten wordt de nek omgedraaid en werknemers worden ontslagen. Vaak zijn dit angstgedreven beslissingen.’

Dat angst een belangrijke drijfveer is, herkent ook Jules Knoups (Sr. Business Controller PU System Operations, TenneT), want veel bedrijven hebben best veel cash op de balans. Ze willen vooral stabiliteit. ‘Dat zegt ook wat over de kwaliteit van het management’, oppert Van Dongen. ‘Juist nu liggen er mooie kansen voor het oprapen.’ Hoe kijkt zelfstandig ondernemer Harm Poelen (Managing Director, 20/20 Vision Europe) hier tegenaan, die in zijn bedrijf 35 mensen aan het werk moet zien te houden? ‘Sinds de crisis begon is onze omzet verdubbeld. Iedere euro heb ik teruggeïnvesteerd in het bedrijf. Het zijn spannende tijden, want we moeten de investeringen wel steeds weer terugverdienen. Een hoop bedrijven in mijn omgeving hebben hun omzet met 50 procent zien dalen, terwijl hun kosten veel minder hard zijn gedaald. Voor de komende jaren verwacht ik dat het beeld hetzelfde blijft als de afgelopen jaren. De problemen in Griekenland en Spanje zijn nog niet opgelost en in Amerika blijven ze geld bijdrukken, dus die motor moet ook een keer stoppen. Ik denk dat het jaren worden van veel brandjes blussen.’

Kansen en bedreigingen
Met het -toch wat negatieve- economische beeld voor 2013 in het achterhoofd, kijkt het blogteam naar de kansen en bedreigingen voor bedrijven. Hieruit blijkt dat niet iedereen alleen maar negatief is over de crisis. Peter van Dongen: ‘Onder druk wordt alles vloeibaar. Mensen worden gedwongen creatiever te denken. Daarom is het wel eens goed een tijdje crisis. Bedrijven worden inventiever, ook op bijvoorbeeld financieringsgebied.’ Crowdfunding is één zo’n alternatieve financieringsvorm waar het blogteam steeds meer over hoort. Dit omvat individuen die collectief bijdragen aan de realisatie van een project, meestal via internet. In ruil krijgen ze soms een deel van de winst, of krijgen ze uitbetaald in exemplaren van het product dat vervaardigd is. ‘Mischien is dit het begin van een terugkeer naar de ruilhandel voor we het monetaire systeem kregen’, suggereert Marjolijn Stenneke (Hoofd Finance bij Trimm).

Of het einde van het kapitalisme nabij is valt te bezien, maar het is een feit dat in het huidige stelsel nog veel ruimte voor verbetering zit, bijvoorbeeld in de aansturing van mensen. Dat constateert Rob ter Hedde (Performance Management Expert, Eclectic). ‘Naar mijn mening zit er nog een enorme hoeveelheid onbenut potentieel bij management en medewerkers van organisaties. De kunst is die potentie te herkennen en om te zetten in prestaties. Ik zie in de praktijk dat veel managers deze kunst nog niet helemaal machtig zijn.’

Van Dongen voegt hieraan toe dat dit hem wederom zit in de kwaliteit van het management. ‘Met goed weer kan iedereen zeilen. Met slecht weer is het veel lastiger en dan zie je wie creativiteit mist.’ Het is dan ook onvermijdelijk dat bedrijven met te weinig creativiteit failliet gaan, stelt Harm Poelen. Daarom ergert hij zich vaak aan publicaties in het Financieele Dagblad over het redden van vastgoedbedrijven. De helft van de Nederlandse bedrijfspanden staat leeg. ‘Er komen daarom wel veel bedrijven op die iets gaan doen aan leegstand’, zegt Brigitte Gemen (eigenaar en management consultant, Bidaia) die duurzaamheid een warm hart toedraagt. Zo kunnen gevolgen van de crisis worden omgezet in kansen.

Hans Lohuis (links): ‘ASML is een goed voorbeeld van een bedrijf dat blijft doorinvesteren, ook in moeilijke tijden. Ze zijn niet voor niets wereldmarktleider op hun gebied.’


Peter van Dongen: ‘In Griekenland heeft iedereen een hele lange balans omdat niemand iemand betaalt omdat er geen geld in het land meer omgaat.’

Rob ter Hedde: ‘Bij veel bedrijven ligt het geld op straat. Aan de bovenkant zien ze dat projecten verlies leiden, maar ze weten niet waarom. In de bedrijfsvoering valt veel te halen.’

Een duidelijke bedreiging zien de bloggers in niet investeren, bijvoorbeeld in opleidingen. Mariët Hermans (Sr. Trainer Communicatie, Mariët Hermans Tekst & Training): ‘Er wordt al jaren niet meer geïnvesteerd in opleidingen. Werknemers blijven daarom op hetzelfde niveau hangen.’ Het probleem is gebrek aan financiering, stelt Michael Hendriks: ‘Banken mogen niks meer uitgeven totdat ze alles hebben afbetaald. Ook de overheid trekt barrières op; het hele systeem zit vast.’ Hier verschijnt de finance professional op het toneel. Die kan het management helpen de juiste keuzes te maken en met een doorwrongen plan toch de financiering rond te krijgen. ‘Van een Financial verwacht ik dat hij of zij me scenario’s laat zien’, zegt Harm Poelen. ‘Dit zijn de drie beste opties voor investeringen en op basis van het verleden en de volgende marktanalyse verwacht ik deze resultaten. Je kunt het geld maar één keer uitgeven.’ Toch zijn verkeerde keuzes wel belangrijke leermomenten, vindt Rob ter Hedde. ‘Je moet goed bijhouden wat er gebeurt met een investering. Als het mis gaat is dat – vooral in de huidige tijd – erg zuur, maar je kunt er wel ontzettend veel van leren.’

Een nieuwe tijd
De moderator van de sessie, Albert Allmers (Directeur & Impresario, FinanceFactor), stelt de deelnemers de cruciale vraag of de gouden tijden weer gaan terugkomen of dat de huidige tijd de nieuwe werkelijkheid is. Hans Lohuis (Concern Controller bij KEMA) denkt dat een terugkeer naar de tijd van vóór de crisis mogelijk is. ‘Banken zijn nu niet coöperatief aan bedrijfstakken die het moeilijk hebben. TCN was een betrouwbaar bedrijf in onze markt (KEMA is actief in energieconsultancy, red.), maar die hebben het niet gered. Mogelijk komt dat door zeer verslechterde marktomstandigheden, maar de banken werken niet mee. KEMA heeft onlangs bekend gemaakt 70 miljoen euro te gaan investeren in een nieuw laboratorium. Dat doen we omdat we kansen zien in de markt. Nu hebben we zelf cash. Bij de bank zou dit een lastig verhaal zijn.’

Veel deelnemers aan de discussie verwachten dat het substantieel anders gaat worden. ‘We gaan naar een lager welvaartsniveau in Europa’, denkt Michael Hendriks. ‘Het grote potentieel zit in Azië. In Europa gaan we het lastig krijgen.’ In hoeverre het erg is dat de welvaart minder wordt, is ook maar hoe je er zelf in zit, betoogt Brigitte Gemen. ‘Zonder de problemen te bagatelliseren van mensen die echt geraakt zijn door de crisis, is het misschien wel niet zo’n ramp dat het allemaal een tandje minder wordt. We moeten allemaal iets inleveren en kunnen niet meer overal naar toevliegen. Hoe je er zelf tegenaan kijkt, bepaalt ook voor een belangrijk deel in hoeverre je geraakt wordt.’

Bovenop de economische situatie komt nog de digitale revolutie die zorgt voor veel verandering. Gemen: ‘Je ziet dat de jonge generatie heel anders werkt. Ik denk dat we een toename gaan zien in samenwerkingen en een afname in traditionele bedrijven. We gaan niet terug naar hoe het was.’ Gordon Lokenberg (Recruiter, Lokenberg Recruitment Services) stelt dat we al middenin de digitale revolutie zitten. ‘Ik heb mijn kantoor in mijn broekzak. Dan werk ik weer hier en dan weer daar en praat ik kandidaten uit Azië.’ Dit is een manier van werken die Harm Poelen niet alleen maar toejuicht. ‘Ik heb medewerkers nodig die zich voor langere tijd willen committeren. Voordat iemand mijn bedrijf echt begrijpt, ben je minimeel twee jaar verder. Dan pas kun je gaan beginnen met waarde toevoegen.’

Arbeidsmarkt
Tot slot kijkt het blogteam naar de arbeidsmarkt 2013. Wat kunnen we verwachten? Albert Allmers verwacht een enorme uitstroom van financiële professionals. De babyboomers gaan met pensioen en de laag daaronder – de vijftigplussers – blijven zitten waar ze zitten. ‘Ze durven geen stap meer te zetten’, aldus Allmers. ‘Ik denk dat dit vooral met flexibiliteit te maken heeft. Aan vijftigplussers kleeft – terecht of onterecht – het stigma dat ze zich niet aan kunnen passen.’ De anderen herkennen dit beeld. Bedrijven durven geen mensen aan te nemen. ‘Dan komen we terug bij het begin van de discussie’, zegt Gordon Lokenberg. ‘Beslissingen die vanuit angst worden genomen, of niet genomen. Als bedrijven al inhuren willen ze jonge gasten, want die zijn goedkoop. Vijftigplussers die hun baan verliezen komen zelden meer aan het werk.’

Harm Poelen: ‘Is dat niet iets van alle tijden? In mijn eerste baan bij de Rabobank lieten ze een senior medewerker gaatjes maken in dossiers en daar verdiende hij dan een godsvermogen mee. Iemand heeft dan zo lang in een bepaalde rol gezeten dat hij niet meer mee kan komen.’ Daarom is het zo belangrijk dat medewerkers zich blijven ontwikkelen, stelt Mariët Hermans. ‘Bedrijven moeten hun werknemers daar bij helpen.’

Het belang van permanente ontwikkeling onderkent ook Albert Allmers. ‘Bij banken, verzekeraars en de overheid zijn veel mensen ontslagen. Dat zijn doorgaans finance professionals die lang in dezelfde functie hebben gezeten en weinig hebben gedaan aan permanente educatie. Hetzelfde geldt voor een hoop zzp’ers. Veel van die mensen hebben moeite weer een nieuwe baan of opdracht te vinden. Ik ken schrijnende verhalen van mensen die hun auto en zelfs hun huis hebben moeten verkopen. Mijn advies aan deze groep; gebruik deze tijd om jezelf te ontwikkelen.’

Dat dit inderdaad zinvol is blijkt uit een voorbeeld van Michiel Rozema (Product Manager Application Platform, Microsoft). ‘Mijn organisatie was een blog begonnen over business intelligence. Ik zag dat een CFO die zijn baan verloren had heel actief ging schrijven voor het forum. Hij heeft hele waardevolle artikelen geschreven. Een half jaar later was hij weer aan het werk. Misschien toeval, maar je moet je wel blijven doorontwikkelen. Ga iets nuttigs doen met je tijd.’ Ook al zijn jongere professionals goedkoper en – veronderstelt – iets flexibeler dan hun senioren collega’s, ook generatie Einstein heeft beperkingen. ‘Ik heb geprobeerd jonge mensen van school te halen, maar dit project is mislukt. Jonge mensen weten vaak niet wat ze willen. Dat is een probleem.’ Harm Poelen. ‘Scholen falen ook daarin. Ze laten onvoldoende zien wat je met een opleiding kan doen. Ze hebben geen idee wat bijvoorbeeld een recruiter doet, mijn vak, dus maken ze ook niet de keuze die richting op te gaan.’ Gordon Lokenberg.

Michael Hendriks (midden): ‘Problemen in Spanje en Griekenland zijn niet in twee jaar opgelost. Ondernemers moeten maar niet te veel naar het nieuws kijken, want ze krijgen steeds slecht nieuws te verwerken.’


Harm Poelen: ‘De overheid loopt te rommelen. Neem Economische Zaken; twee jaar terug is het van naam veranderd en nu heet het weer opnieuw EZ. Kom op jongens!

Marjolijn Stenneke (rechts): ‘In hoeverre zijn banken en de financiële sector schuldig aan de financieringsproblematiek? Ze hebben het opgelegd gekregen.’

Brigitte Gemen merkt op dat jongeren van tegenwoordig veel vaker maatschappelijk betrokken zijn. Werk is niet alles meer; ze doen daarnaast veel vrijwilligerswerk. Dat is wel een welvaartspositie, merken verschillende deelnemers op. In veel andere culturen is werk nog altijd prioriteit nummer 1. ‘Neem China’, zegt Peter van Dongen. ‘Die eagerness die ze daar hebben is onvoorstelbaar. Daar kunnen we nog veel van leren in Nederland.’ Hieruit concludeert Rob ter Hedde dat organisaties nog wel wat te doen hebben om mensen geïnspireerd te krijgen. ’80 procent van je mensen zijn niet je super talenten, maar moeten wel het meeste werk doen. Hoe ga je ze inspireren? In bedrijven zie ik weinig dat ze actief uitdragen waar ze voor staan.’

Over waar volgend jaar het meeste vraag naar is, zijn de bloggers het snel over eens. Om de economische crisis te weerstaan hebben bedrijven behoeften aan financials die meedenken. Niet pure cijferaars, maar communicators. ‘Vanuit de arbeidsmarkt is enorm veel vraag naar finacials die als business partners acteren’, zegt Albert Allmers. ‘Ze zijn alleen niet te vinden. Waarom niet? Omdat financials vanuit zichzelf meer aan de beheerskant zitten.’ Maar hoe rijmt deze vraag uit de arbeidsmarkt met de focus op kostenbeheersing, waar de discussie mee begon, vraagt Rob ter Hedde zich af. ‘Het ene sluit het andere niet uit’, reageert Harm Poelen. ‘Het is leuk dat mijn controller met een spreadsheet komt aanzetten, maar ik wil dat hij meedenkt met het verdienmodel.’ Het is dan ook risk en opportunity management, voegt Hans Lohuis toe. ‘Werkkapitaaloptimalisatie en een low cost structuur voer je eenmalig in en wil je vanaf dat moment structureel op orde hebben. Als je die basiszaken hebt ingericht, heb je je handen vrij voor meer analyse en business partnerschap.’

De tijden van de beheerser zijn voorbij, luidt de conclusie van de sessie. De Financial moet nu echt uit zijn hok gaan komen om zijn organisatie – en eigen carrière – door deze nieuwe tijd te navigeren. De sparringspartner heeft de toekomst.

Het FM.nl Blogteam (van links naar rechts): Peter van Dongen, Harm Poelen, Michael Hendriks, Marjolijn Stenneke, Jeppe Kleyngeld, Gordon Lokenberg, Albert Allmers, Michiel Rozema, Mariët Hermans, Rob ter Hedde, Hans Lohuis, Jules Knoups