FM Dag 2024: ‘De uitdagingen en kansen van ESG’

Veel bedrijven zien de ESG-normen en de richtlijn voor duurzaamheidsverslaglegging CSRD als een administratie last. Maar het biedt ook kansen, vertellen ESG-expert Vincent Wanders en Paul Josephus Jitta, partner en advocaat bij Buren, tijdens hun sessie over ESG en CSRD.

ESG staat voor Environmental, Social & Governance. Vanaf 2025 geldt de ESG-rapportage voor alle grote bedrijven en vanaf 2026 moeten de beursgenoteerde MKB-bedrijven er ook aan geloven. Bedrijven moeten laten zien dat ze écht werk maken van duurzaamheid, sociale normen – denk aan diversiteit en inclusie – en bestuurlijke normen. En dat het dus niet blijft bij loze beloften. Dit is ook nuttig voor beleggers. Zij kunnen hun beleggingen kritisch tegen het licht houden, vergelijken met hun eigen waarden en bedrijven mijden waar misstanden zijn: denk aan milieuvervuiling, sociale misstanden of corruptie.

‘Bedenk daarom ook goed wat je opschrijft. Als je je klimaatdoelen heel ambitieus opschrijft, maar je haalt die niet, dan kun  je hier straks op worden afgerekend.’

Esg: uitdagingen en kansen voor CFO’s

Dat het onderwerp leeft blijkt uit het feit dat de sessie goed wordt bezocht en CFO’s prangende vragen stellen. CFO’s weten dat ESG heel belangrijk gaat worden, maar ze lopen tegen uitdagingen aan en vinden het toch erg ingewikkeld. ‘Mijn collega’s haten ESG-rapportages, er zijn enorm veel regels’, vertelt een CFO. Hij hoort hen regelmatig het drieletterwoord uitspreken, grapt hij. ‘Hoe?’ Die rapportages zijn volgens hem ‘een brei van heb ik jou daar’: ‘Hoe moeten we dit in hemelsnaam gaan doen?’ Een andere CFO beaamt dit. Veel van zijn collega’s vinden de ESG-normen maar onzin, zegt hij.

Vincent Wanders, die voor NBA -opleidingen en op Nyenrode Universiteit colleges geeft over het onderwerp, vertelt dat ESG voor spanningen en soms ook voor polarisatie zorgt op de werkvloer. Maar we moeten eraan geloven: ‘ESG is here to stay.’

ESG: bedrijven nog in verkenningsfase

Maar dat besef is nog niet bij alle bedrijven ingedaald. Sommigen zijn al druk bezig met ESG, andere bedrijven zitten nog in de verkenningsfase. Zo vertelt een CFO dat haar bedrijf een projectgroep heeft opgezet, maar de mensen daarin vinden het maar lastig. Daarom is ook aan de accountants om advies gevraagd. Een CFO van een advocatenkantoor vertelt dat ze sinds september vorig jaar met ESG in de weer zijn. ‘We betrekken onze cliënten erbij, maar we hebben ook interne werkgroepen in het leven geroepen. We zitten nu in de fase van het bepalen van strategische doelstellingen. Het is echt veel werk.’

Advocaat Paul Josephus Jitta van Buren Legal vindt dat heel goed. ‘Advocaten moeten niet pas adviseren als er een probleem is. Dat doen wij ook niet. Wij hosten nu deze bijeenkomst, want de nieuwe wetgeving inzake ESG heeft grote impact op de bedrijfsvoering straks. De directie wordt straks ook aansprakelijk voor ESG. Daarom is het goed dat advocaten eerder in het proces betrokken zijn, van tevoren al advies kunnen geven, voordat er eventuele problemen zijn.’

ESG: Europese wetgeving en veranderingen nodig

Josephus Jitta peilt veel ‘nervositeit’, vertelt hij, maar ziet tegelijkertijd ook kansen. ‘De Europese Unie neemt het voortouw met verregaande regelgeving. Dat deed de EU eerst ten aanzien van de privacyregelgeving, nu doen ze dat met ESG. Dat is op dit moment misschien vervelend voor Europese bedrijven, maar het is op de langere termijn ook een kans. Want de Europese regelgeving ten aanzien van privacy is nu de standaard in de wereld, en dat wordt de ESG-regelgeving straks wellicht ook. En dan loop je als Europees bedrijf, dat deze regelgeving reeds heeft geïmplementeerd, voor op de rest en heb je een betere concurrentiepositie.’

ESG; Strategie

Wat is de beste strategie? Nu helemaal inzetten op ESG en nu al allemaal ingrijpende maatregelen nemen? De ontwikkelingen passief afwachten? Of iets ertussenin? Een CFO vertelt dat zijn bedrijf met de kudde meeloopt, wat betreft het letten op ESG. Josephus Jitta vindt dat een verstandige strategie. ‘Veel bedrijven lopen niet voor de troepen vooruit, want het is nog deels onzeker wat Europa zal besluiten. Bovendien moet deze regelgeving ook nog in nationale wetten worden verwerkt. Tegelijkertijd moet je niet wachten totdat anderen het doen, maar pro-actief met ESG bezig zijn.’

De advocaat wijst erop dat Europa onlangs de richtlijn voor due diligence onderzoek naar duurzaamheid CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive) aangenomen heeft, maar wel in afgezwakte vorm. Deze richtlijn verplicht grote bedrijven om due diligence onderzoek te verrichten naar hun eigen bedrijfsactiviteiten en die van de vaste ketenpartners waarmee ze samenwerken. Ze moeten daarbij in kaart brengen wat de effecten van hun eigen bedrijfsactiviteiten en die van hun vaste partners zijn op het terrein van klimaat, mensenrechten en corruptie. CSDDD gaat een stuk verder dan de richtlijn voor duurzaamheidsverslaglegging CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), die in 2023 in werking is getreden. Deze richtlijn verplicht grote ondernemingen om in hun jaarverslag te rapporteren over duurzaamheid en sociale kwesties.

ESG: Bedrijven moeten zelf bewegen

Het is heel nuttig dat de Europese wetgeving er komt, benadrukt Josephus Jitta, want er zijn veranderingen nodig op het gebied van klimaat, maatschappij en bestuur. ‘Iedereen weet dat het nodig is.’  Wanders beaamt dit: ‘CSRD is er gekomen, omdat bedrijven niet bewegen en niet zelf meer gingen doen voor het klimaat. De CSRD-richtlijn kwam als overval. Bedrijven moeten nu uitleggen en verantwoorden wat ze doen aan ESG.’

Een belangrijk praktisch punt is of accountants, die het verslag moeten controleren, wel genoeg expertise hebben als het gaat om ESG. In een ESG-rapportage is er uit  1140 datapunten te kiezen op basis van materialiteit, zegt Wanders. ‘Slechts 30 procent van die datapunten bestaat uit getallen, de rest is narratief. Dat is veel lastiger om te meten. Je kunt er voor kiezen om er ook een andere accountant naar te laten kijken, maar schakel dan het liefst ook andere experts in.’

ESG: eerste jaar fouten begrip, daarna consequenties

Josephus Jitta wijst erop dat het bestuur niet alleen verantwoordelijk maar ook aansprakelijk te houden is voor het ESG-beleid. ‘Bedenk daarom ook goed wat je opschrijft. Als je je klimaatdoelen heel ambitieus opschrijft, maar je haalt die niet, dan kun  je hier straks op worden afgerekend.’ Hij wijst in dit verband op het probleem van ‘green washing’, dat bedrijven zich veel groener voordoen dat dat ze zijn. Wanders onderschrijft dit: ‘De afdeling marketing kan een hele mooie folder maken over duurzaamheid, maar als je dat doet dan moet je je ook aan die klimaatambities houden. Het is belangrijk dat je vastlegt wat je afwegingen zijn. Je moet niet alleen je doelen opschrijven, maar ook de downsides.’

ESG: banken en aanbestedingen belang van groen

Voor veel bedrijven worden de nieuwe ESG-regels nog wel even wennen. Als er straks fouten worden gemaakt bij de eerste ESG-rapportage zal er door de toezichthouder met enige coulance naar worden gekeken, schat Josephus Jitta in. Maar dat geldt alleen voor het eerste jaar. Bedrijven moeten leren van hun fouten en het jaar erop uitleggen dat ze dat niet nog een keer doen.

Wanders zegt dat banken ook naar ESG beleid moeten kijken en de ESG-aspecten van leningen gaan registreren. Dit gaat gevolgen hebben voor bedrijven die krediet hebben of willen bij banken. Verder wordt groen steeds belangrijker als het gaat om aanbestedingen. ‘Scoor je goed op ESG dan krijg je opdrachten van de overheid en van andere ondernemers. Dit is een kans om te gaan pakken!’