Finance professionals moeten versneld aan tech-competenties werken

Lees ook: Big Data: Wat u als financieel manager echt moet weten

Robotics en data analytics (big data en predictive analytics) winnen snel terrein binnen alle kerntaken van de financiële functie, niet alleen bij de transactionele processen. Aan alle randvoorwaarden voor versnelling van deze ontwikkeling, zoals standaardisering van financiële processen, systemen en informatiearchitectuur, wordt door steeds meer organisaties voldaan. “Als financiële professionals willen voorkomen dat hun baan binnenkort wordt uitgehold of zelfs verdwijnt, moeten zij versneld aan hun technische en interpersoonlijke competenties gaan werken”, zegt prof. dr. Frank Verbeeten die betrokken was bij het onderzoek. “Accounting zal blijven bestaan, maar zal er heel anders uit gaan zien. Het aantal handmatige handelingen zal steeds minder worden en IT-kennis wordt veel belangrijker. Ook is comfortabel worden met data analytics een noodzakelijke stap voor finance professionals.” 

Leren en experimenteren
Hoe ver bedrijven zijn in het invoeren van nieuwe technologieën verschilt erg tussen grote (beursgenoteerde) bedrijven en het MKB, stelt Erik Kolthof van de NBA. “AEX bedrijven zijn hier al volop mee bezig, maar zitten nog echt in de fase van experimenteren. Het businessmodel van technologiebedrijven is juist vaak gebaseerd op predictive analytics; zij zijn hier ook vrij ver in, maar vinden van zichzelf dat ze nog niet zo vergevorderd zijn. Voor een buitenstaander lijkt dat wel zo, maar het potentieel van wat mogelijk is met robotics en big data is voor dergelijke technologiebedrijven veel groter dan de dingen die ze nu doen. De meeste MKB-bedrijven doen zelfs nog helemaal niks met deze technologieën en wachten op waar hun leveranciers mee komen.” Dit is een fout. Omdat robotics en analytics invloed op alles invloed krijgen – op processen, mensen en competenties – is experimenteren, ook voor het MKB, noodzakelijk. “De bewustwordingsfase is voorbij”, aldus Kolthof. “Je moet hier nu mee aan de slag, op welke manier dan ook.” 

Een voorbeeld van hoe groot de impact kan zijn is de toepassing van predictive analytics in sales. Verbeeten: “Je kunt de sales afdeling zelf budgetten laten opstellen, maar dan loop je het gevaar dat ze precies de inschatting maken die haalbaar is om hun bonus te halen. Ik hoorde laatst van een Amerikaans bedrijf dat de budgetten met analytics opstelt. En als je vervolgens het budget niet haalt ben je misschien niet de manager die het bedrijf zoekt. Zo’n werkwijze veroorzaakt een complete omslag in de aansturing van een onderneming. Dit is maar een klein voorbeeld, maar je kunt dit toepassen op nagenoeg alle aspecten van organiseren.” 

Op de vraag of financials de impact onderschatten, antwoord Verbeeten bevestigend. “Als je ziet wat er volgens het onderzoek gaat veranderen en als je vervolgens de reacties hoort, dan zit daar nog een behoorlijke kloof tussen. Een respondent zei letterlijk: ‘20 jaar terug was het de paperless office, maar ik heb nu nog steeds papier liggen.’ Dat snap ik, maar als je hoort hoe hard het nu gaat, met name bij de grote bedrijven, dan kun je echt wel spreken van een versnelling. Bestuurders en leiders van de transformation offices zien dit, maar op de werkvloer heeft nog niet iedereen het in de gaten.”
Wel is er een verschil tussen de generaties, stelt Verbeeten. “De jongere generatie ziet veel meer het belang in van analytics dan de oudere generaties. En er is een niveauverschil: CFO’s hebben andere verwachtingen van wat belangrijk gaat worden dan de mensen lager in de organisatie.”

Benodigde kennis en competenties
Om hun ondernemingen te helpen de volgende fase in te te gaan zullen financials aan de slag moeten met hun competenties op IT en data analytics gebied. De top 3 skills die uit het onderzoek kwamen zijn:
• zekerheid, betrouwbaarheid en integriteit; 
• communicatief sterk; en 
• nieuwsgierigheid. 
Business kennis is nodig om de brugfunctie te vervullen tussen de business en de data scientists. Verbeeten: “Wat heeft de business nodig en hoe vertaal je dat naar de data scientist, en vice versa? De financial moet de behoefte van de business kunnen vertalen naar heldere opdrachten voor de data scientists en de resultaten vervolgens kunnen interpreteren. Dat vergt ook goede communicatieskills. Op dat vlak leggen ze het nu vaak af tegen de marketeers. Dat is zonde, want zij zijn vanuit hun kennis beter geschikt deze rol op te pakken.”

Daarnaast is ook behoefte aan technische skills; dat betreft kennis van programma’s als Python voor de regressie-analyses en de programmeertaal R. Ook wordt de betrouwbaarheid van de data, zowel financiële als niet-financiële, de verantwoordelijkheid van de financial. Alle bestaande skills die finance professionals moeten hebben – zoals betrouwbaarheid, integriteit en nieuwsgierigheid – blijven ook belangrijk. Kortom, bedrijven hebben alleskunners nodig. Die zijn er nauwelijks, dus is het voor CFO’s zaak om teams te bouwen waarin al deze competenties vertegenwoordigd zijn. “De CFO wordt een soort voetbalcoach die op elke positie de beste man of vrouw moet krijgen”, aldus Verbeeten. “Het individu hoeft niet alles te kunnen, maar het team wel.”

Aanpassingen in opleidingen
Om accountants en andere finance professionals te helpen de omslag te maken passen financiële opleidingen hun programma's aan. “Bij de accountantsopleiding worden IT-controls steeds belangrijker”, aldus Verbeeten. “Bij de controllersopleiding van de VU hebben we de vakken financial reporting en financials statement analysis wat in elkaar geschoven. Daarmee is ruimte ontstaan voor een extra vak: data analytics. Het idee is dat we het vak management accounting – dat zich richt op beslissingscalculaties – koppelen aan data analytics om tot betere beslissingen te komen. De tweede aanpassing is het opnieuw opzetten van het vak Accounting Information Systems. Dat gaat data management heten. De reden is dat functiescheidingen er door robotisering steeds meer uitgaan. Dat betekent dat je je hele proces anders moet opzetten, want het gaat er niet meer om of de functiescheidingen er zijn, maar hoe dat script voor die robot geschreven is. Welke stappen zitten er in? Dat heeft behoorlijk wat consequenties voor hoe je dat soort dingen opzet.”

Ook bij de NBA wordt gewerkt aan het nieuwe profiel voor de finance professional. Kolthof: “Eind 2014 hebben we een profiel geschetst van de financieel professional. Dat wordt sindsdien in opleidingsland redelijk veel gebruikt. Dat profiel zijn we nu aan het updaten. Daarin hebben we een nieuwe dimensie toegevoegd met name als het gaat om IT-strategie, IT-implementatie, informatiestrategie en informatievoorziening. Dat willen we doorvertalen naar de meest voorkomende profielen in finance: de CFO, de business controller, de financial controller en de risk manager. Dit profiel willen we gebruiken om ervaren finance professionals een handreiking te bieden: hoe moet je je doorontwikkelen in de vorm van permanente educatie? IT is daar heel dominant in.”

Concluderend stellen Verbeeten en Kolthof dat financials vooral open moeten blijven staan voor veranderingen. “Denk niet, ik ben 45 en heb het wel gezien. Blijf leren”, adviseert Verbeeten. “Laat je daarnaast niet misleiden door ogenschijnlijk kleine veranderingen. Vijf procent minder omzet lijkt nog wel te doen, maar wanneer dat jaarlijks is, kan dat duiden op een neergaande trend die je niet meer te boven komt. Houd je ogen continu open.”

Kolthof ziet al meer veranderingsbereidheid bij veel financials. “Opleidingen met een sterk IT-component werden in voorgaande jaren maar mondjesmaat bezocht. Dit jaar is er veel meer belangstelling. Er begint wel wat te gebeuren.”
En dat is nodig ook. Robotics en data analytics zullen volgens het onderzoek snel terrein winnen binnen alle kerntaken van de financiële functie. Waar tot voor kort het accent lag op het verhogen van de efficiency in het verwerken van boekhoudkundige transacties, zullen ook business controllers, financial controllers, risk managers, finance managers en corporate controllers grote delen van hun functie snel zien veranderen. De tijd voor financials om zich hierop voor te bereiden is nu. 

Prof. dr. Frank Verbeeten MBA is Professor Professor Accounting aan de Utrecht University School of Economics – Chair of Accounting en Professor Management Control aan de Vrije Universiteit Amsterdam. 

Erik Kolthof is sinds maart 2016 senior adviseur bij de NBA ledengroep accountants in business. Eerder was hij directeur finance bij Yacht.