5 tips om bedrijfsvoering te verduurzamen

Hoewel het besef er is dat organisaties behalve financieel ook sociaal en milieubewust moeten opereren, is daar nog veel winst te boeken. Reden voor bedrijfseconoom Theo van Houten om het boek Duurzame bedrijfsvoering te schrijven. Hierin staan een groot aantal wetenschappelijk beproefde bedrijfseconomische en bedrijfskundige methoden en technieken die bijdragen aan het creëren van sociale, ecologische en financiële waarde. 

Voor bedrijven die duurzaam (gaan) ondernemen zijn onder meer de volgende voordelen te behalen: 

• Besparen op resources 
Productiefactoren hebben een prijs. Naarmate er minder productiefactoren nodig zijn of wanneer deze goedkoper zijn (bij hergebruik), worden de kosten van de organisatie lager. 

• Voldoen aan minder hoge rendementseisen
Er zijn aanwijzingen dat een duurzaam beleid leidt tot verlaging van de rendementseisen van vermogensverschaffers. Aandeelhouders blijken een hogere koers-winstverhouding rechtvaardig te vinden indien een organisatie duurzaam opereert. 

• Behalen van commerciële voordelen: 
Duurzaam ondernemen kan ook tot commerciële voordelen leiden. Zo krijgen koffieboeren die over een fairtrade-certificaat van Max Havelaar beschikken, een ten minste gelijke, maar vaak ook hogere prijs voor hun producten dan aanbieders van conventionele bonen; de gegarandeerde minimumprijs dekt in elk geval de kosten van de duurzame productie. 

Hieronder vijf zaken die de finance professional in ieder geval kan bijdragen aan een mentaliteitsverandering in hun organisaties en de innovaties die een duurzame transitie mogelijk maken. 

1. Rapporteer integraal 
Op het terrein van externe verslaggeving vinden veel ontwikkelingen plaats. Een toenemend aantal organisaties rapporteert in het jaarverslag niet alleen over financiële prestaties, maar ook over sociale en ecologische resultaten. Deze aanpak wordt integrated reporting genoemd, wat ook bekend staat als duurzaamheidsverslaggeving. 

Unilever is zo’n bedrijf dat ook over sociale en milieuprestaties rapporteert. In het jaarverslag over 2016 wordt bijvoorbeeld vermeldt dat per 1000 kilogram eindproduct 83, 52 kilogram CO2 werd uitgestoten, terwijl dat in 2015 nog 88,49 kilogram was. Niet alles verbeterde overigens: de hoeveelheid afval nam toe van 0,26 kg per 1000 kilogram eindproduct tot 0,35 kilogram. Voor stakeholders, zoals aandeelhouders, banken, personeelsleden, overheden en klanten, is het belangrijk om ook de ecologische en sociale prestaties van de organisatie te kennen. Als er op deze terreinen immers niet goed gepresteerd wordt, kan dat grote toekomstige consequenties hebben. Zowel voor controllers – die de informatie over ecologische en sociale prestaties registreren en verzamelen – als voor de accountants – die de juistheid van de informatie controleren – is dit een belangrijke nieuwe ontwikkeling. 

2. Maak de échte kosten inzichtelijk
Door de echte kosten van iets inzichtelijk te maken, verandert gedrag. Een voorbeeld is autorijden. De kostprijs per kilometer autogebruik is voor een middenklasse auto circa 49 eurocent. Daarvan bestaat ongeveer 19 cent uit brandstofkosten en 30 cent uit kosten voor afschrijving, onderhoud, verzekeringen, wegenbelasting, et cetera. Dat zijn de bedrijfseconomische kosten, de kosten die een organisatie ‘kwijt’ is. 

Maar de maatschappelijke kosten van autorijden zijn veel hoger. De giftige benzinedampen zorgen voor extra kosten voor medische zorg, ziekteverzuim en sterfte. Ook tasten de gassen het landschap aan en verdwijnen er planten- en diersoorten, als gevolg van de opwarming van de aarde. Wanneer het lukt om de echte kosten te berekenen (en door iemand te laten betalen), dan zal dat waarschijnlijk tot een enorme gedragsverandering leiden, die zowel ecologisch als sociaal goed zal uitpakken. Immers, sociale en ecologische schade krijgt dan een prijs. Autorijden wordt dan veel duurder. Volgens de negatieve prijselasticiteit uit de algemene economie gaan mensen minder van iets kopen als dit duurder wordt, dus gaan ze minder rijden wanneer ze dit merken in de portemonnee. 

Op den duur is de verwachting dat bedrijven hun werkelijke kosten verplicht inzichtelijk moeten maken en laten auditen. Maar waarom wachten tot de overheid ingrijpt? De financial kan zijn bedrijf helpen een voorsprong te nemen op branchegenoten door duurzame inspanningen nu al inzichtelijk te maken. En daarbij bij te dragen aan betere prestaties op duurzaamheidsgebied. Lees ook over de ‘Gemene Goed Balance Sheet’ van de Oostenrijkse econoom Christian Felber, dat de bijdrage meet van een onderneming aan mens, milieu en samenleving.

3. Faciliteer de transitie van lineair naar circulair produceren
De Nederlandse regering heeft in 2016 aangegeven dat Nederland in 2050 Nederland volledig circulair moet opereren. De eerste doelstelling is al voor 2030, met een reductie van olie, gas, mineralen en metalen van 50 procent. Als finance professional kunt u deze doelstellingen alvast naar uw eigen organisatie vertalen. Wat gebruikt uw organisatie aan grondstoffen en hoeveel afval en uitstoot wordt hierbij geproduceerd? Welke alternatieven zijn er en wat betekent dat voor de kostenstructuur? 

Een organisatie die al grotendeels circulair werkt, is afvalverwerker AVR. Deze organisatie verbrandt afval dat niet gecomposteerd kan worden. Toen deze organisatie nog volledig lineair werkte, gebruikte men fossiele brandstoffen. De warmte en alle schadelijke stoffen die bij het verbrandingsproces vrijkwamen, verdwenen in de atmosfeer. De as die overbleef, werd gedumpt. Inmiddels is deze werkwijze heel anders. De restwarmte die vrijkomt bij de verbranding, gebruikt AVR voor het verwarmen van huishoudens en bedrijven. In 2015 kon AVR voorzien in de warmtebehoefte van 160.000 woningequivalenten. Sinds 2017 hoeft ook de as niet meer gestort te worden; in plaats van waardeloos afval is het inmiddels een nuttige grondstof voor stoeptegels geworden. 

4. Denk na over slimme samenwerkingsverbanden
Om sociale of ecologische winst te behalen, moet een organisatie soms op een heel andere manier gaan werken. Bedrijfseconomen kunnen bepalen of ideeën verstandig zijn, door te kijken naar de financiële, ecologische en sociale consequenties ervan. Een voorbeeld. Een grote Nederlandse producent van bedrukte enveloppen en visitekaartjes levert aan klanten wereldwijd. De enveloppen en kaartjes verschillen qua grootte en dat betekent dat er een breed scale aan kartonnen dozen nodig is om ze te verpakken. De dozen zijn niet in kleine hoeveelheden te bestellen, zodat er een enorm magazijn aanwezig is en sommige dozen liggen daar jarenlang. 

Om ruimte en karton te besparen, is de producent een samenwerking gestart met een fabrikant van machines die verschillende variëteiten van kartonnen dozen kunnen produceren. De fabrikant levert een dergelijke machine aan de enveloppenproducent. Voor elke kartonnen doos is dezelfde grondstof nodig, dus de voorraad daarvan kan redelijk beperkt blijven. Het in één keer kopen van een dergelijke machine is voor de enveloppenproducent echter te duur en een banklening blijkt niet mogelijk. De financieel manager vindt een oplossing: de fabrikant van de machine levert ook het karton en rekent bovenop de prijs een opslag voor het gebruik van de machine. 

5. Draag bij aan betere investeringsbeslissingen
In een interview met NRC (13 januari 2017) kijkt Peter Bakker terug op zijn tijd als bestuursvoorzitter van logistieke post- en pakketvervoerder TNT NV. Bakker, die op dit moment president is van een samenwerkingsverband dat zich richt op duurzame ontwikkeling van bedrijven, wordt aan de tand gevoeld over de ecologische beslissingen die hij bij TNT nam. Hij zegt op het verwijt dat hij als topman van TNT behoorlijk bijdroeg aan de CO2 uitstoot: “Dat klopt”, geeft hij toe. “Bij TNT heb ik de uitstoot verdubbeld door twee Boeing 747’s te kopen en die elke dag heen en weer naar China te laten vliegen. Ik schrok toen ik de cijfers zag, dacht eerst dat het een fout was. Ik heb het niet teruggedraaid. Als je die dingen eenmaal hebt gekocht moet je ze laten vliegen.”

Uit het antwoord van Bakker blijkt dat hij spijt had van zijn beslissing: had hij vooraf geweten wat de milieu-impact was, dan had hij waarschijnlijk een andere beslissing genomen. Om te voorkomen dat er nog beslissingen vallen op grond van halve informatie, hebben bedrijfseconomen de werkwijze bij het nemen van beslissingen aangepast. Voordat de organisatie de uiteindelijke beslissing neemt, kijkt zij niet alleen naar de financiële aspecten, maar tevens naar alle relevante niet-financiële gevolgen. Vooral van moderne controllers wordt verwacht dat zij deze technieken beheersen. 

In het boek Duurzame bedrijfsvoering vindt u nog veel meer voorbeelden, methoden en procesverbeteringen. 

Lees ook: 4 vijanden van goede beslissingen (en hoe ze te verslaan)