De zeven zorgen van ziekenhuizen

Roland Berger presenteert opnieuw ‘De Zeven Zorgen van Ziekenhuizen’. Om ook in de toekomst goede en betaalbare zorg te kunnen leveren, moeten deze aandachtspunten vlot worden opgepakt, aldus het strategisch adviesbureau.  

Sinds de invoering van de marktwerking in de zorg lijkt het erop dat ziekenhuizen efficiënter zijn geworden om zo hun concurrentiepositie te versterken. Tegelijkertijd blijven de ziekenhuisomzetten – voor de maatschappij zijn dit kosten – sneller stijgen dan de gemiddelde economische groei, respectievelijk gemiddeld 5,6 en 4,2 procent over de afgelopen vijf jaar.

Als gevolg van de crisis, wordt het gat momenteel alleen maar groter. ‘De belangrijkste taak van het ziekenhuis is en blijft het verlenen van kwalitatief goede zorg. Het is van cruciaal belang om een evenwicht te vinden tussen het aanbieden van zorg en de kosten die eraan verbonden zijn’, benadrukt Tijo Collot d’Escury, managing partner van Roland Berger Nederland.
 
In 2008 werd gemiddeld een nettowinst behaald van 1,3 procent van de omzet. Het percentage ziekenhuizen dat verlies maakte, is bovendien gehalveerd: van 25 procent in 2007 naar twaalf procent in 2008. Deze verbetering is echter nog niet genoeg om het gemiddeld eigen vermogen van de ziekenhuizen op te krikken tot een gezond percentage van vijftien procent van de omzet.
 
De Zeven Zorgen van Ziekenhuizen
Een gezond evenwicht tussen enerzijds medische kwaliteit en anderzijds kosten, is niet de enige zorg van ziekenhuizen. Roland Berger identificeerde zeven uitdagingen voor de nabije toekomst:
 
1. Transparantie: Om als patiënt/klant keuzes te kunnen maken is inzicht in prestaties essentieel. Sinds 2004 wordt informatie over kwaliteit van ziekenhuizen openbaar gemaakt door de Inspectie voor de Gezondheidszorg. De indicatoren die hieraan ten grondslag liggen, zijn echter onvoldoende om als patiënt de kwaliteit van een bepaalde behandeling te kunnen beoordelen. Bovendien geven zorgverzekeraars de consument ook weinig informatie om een bewuste keuze te kunnen maken en liggen de meeste basisverzekeringen rond dezelfde prijs. Hierdoor gaan consumenten de zorg in het ziekenhuis los zien van de zorgverzekering die ze hebben aangeschaft, terwijl ze alles met elkaar te maken hebben. Dat is geen gezonde situatie, zegt Roland Berger in haar studie;
 
2. Afstemming in de keten: patiënten hebben vaak zorg nodig van verschillende aanbieders: huisartsen, diëtisten, fysiotherapeuten, medisch specialisten. Het ziekenhuis is slechts een van de zorgaanbieders waar een patiënt mee te maken krijgt. Samenwerking en afstemming van benodigde zorg zijn daarom cruciaal om hoogwaardige en betaalbare zorg te kunnen leveren. Momenteel slagen nog weinig ziekenhuizen erin goed binnen de ‘zorgketen’ te sturen;
 
3. Lange termijn strategie: het is voor iedere organisatie cruciaal om een strategie te formuleren voor de lange termijn, ook voor ziekenhuizen. Veel ziekenhuisbestuurders verschuilen zich echter nog achter zogenaamde onduidelijke regelgeving vanuit de overheid, zegt Roland Berger. Een analyse van het overheidsbeleid sinds 1994, toont echter aan dat de kaders op hoofdlijnen ongewijzigd zijn gebleven. Het is dus hoog tijd voor ziekenhuizen om het heft in eigen hand te nemen, zo zegt het strategisch adviesbureau in haar studie;
 
4. Keuzes maken: de marktwerking dwingt ziekenhuizen om duidelijke keuzes te maken in welke specialismen ze wel en niet willen aanbieden. Meer dan de helft doet dit echter nog niet. Dit terwijl inmiddels bewezen is dat kiezen loont: de 45 procent van de ziekenhuizen die wel keuzes maakt, blijkt financieel en operationeel aanzienlijk beter te presteren;
 
5. Productiviteitsverhoging: veel aandacht gaat de laatste jaren uit naar het verwachte tekort aan ‘handen aan het bed’: de voorspelling is dat we in 2020 met een tekort van 20.000 arbeidskrachten in ziekenhuizen worden geconfronteerd, onder wie circa 8.000 verpleegkundigen. Roland Berger wijst echter op de productiviteit die almaar toeneemt. Een individueel ziekenhuis zou volgens de berekeningen van het adviesbureau met een additionele productiviteitsverhoging van 0,9 procent per jaar het toekomstige tekort kunnen ondervangen;
 
6. Marktwerking vereist afschaffing numerus fixus: er zijn eenvoudigweg niet genoeg medisch specialisten in Nederland en deze schaarste leidt tot hoge zorgkosten, barrières bij het doorvoeren van hervormingen en onnodig hoge werkdruk, aldus Roland Berger. Schaarste past niet in een markteconomie. Hoog tijd om een van de laatste taboes in de zorg te doorbreken, zo vinden de onderzoekers: afschaffing van de numerus fixus en afschaffing van de beperking van opleidingsplaatsen voor de studie medicijnen. Dit zal leiden tot een structurele en aanzienlijke toename van het aantal artsen en specialisten. Klassieke tegenwerpingen zoals dat de kosten van de gezondheidzorg en opleidingen te hoog worden, blijken niet waar te zijn, zo pleit Roland Berger;
 
7. Netwerkvorming wetenschap: per onderzoeksgebied dient meer schaalgrootte te worden bereikt om ook internationaal mee te kunnen blijven doen. Dit komt de kwaliteit en betaalbaarheid van wetenschappelijk onderzoek ten goede. Landelijke netwerken van academische en topklinische ziekenhuizen die hun opgedane kennis kunnen doorvertalen naar reguliere zorg en opleidingen zijn nodig. Hier ligt niet alleen een taak voor de ziekenhuizen, maar ook voor de overheid door middel van bundeling van gelden, zegt Roland Berger.
 
Alle bovengenoemde aandachtspunten worden in de studie gedetailleerd toegelicht en uitgebreid onderbouwd. Vanaf vandaag is de volledige Roland Berger Ziekenhuisstudie 2009 te downloaden vanaf www.rolandberger.nl.