De stand van onze economie en vooruitzichten 2021

Vorig jaar september keek FM in samenwerking met Exact samen met econoom Mathijs Bouman naar de stand van onze economie. (lees de update van mei en november) Vorige week nodigden wij hem opnieuw uit om iets te vertellen over de nieuwe cijfers, ramingen en scenario’s van het CBS.

Economie minder geraakt dan een jaar geleden tijdens de eerste Corona-golf
Ondanks onze aanhoudende worsteling met het Corona-virus, lijken de macro-economische cijfers er op te wijzen dat we nu minder geraakt worden door de pandemie dan een jaar geleden. Kijken we naar de wereldhandel, dan zien we dat Covid-19 weliswaar de diepste crisis laat zien van na de oorlog – maar het herstel diende zich heel snel aan. De tweede en derde golf zien we bijvoorbeeld niet terug in een dalende wereldhandel. Supply chains zijn blijven werken en we zien geen grote tekorten. De gevolgen van de lockdowns zijn veelal een lokaal verschijnsel, waaruit ook blijkt dat sappelende sectoren: retail (niet de supermarkten die het heel goed doen), de culturele sector en de horeca bij elkaar een klein deel uitmaken van de totale economie – en vaak ook aan het eind van de keten. Vertaald naar de Nederlandse economie, laat Bouman al in het derde kwartaal van 2020 weer een groei van de economie zien – en in het vierde kwartaal een verwaarloosbare krimp.

Groeiverwachting 2021 CPB 2,2 % – maar wel door overheidssteun
Kijken we naar de toekomst, dat laat het Centraal Economisch Plan van CPB, dat gisteren werd gepresenteerd een economische (inhaal)groeiverwachting zien van 2,2 procent en 3,5 procent volgend jaar. Eind 2021 zijn we weer op niveau van voor de crisis, maar Bouman wijst er wel op dat deze groei in het BNP voor een significant deel wordt gedragen door extra overheidsuitgaven. Goederen consumptie blijft namelijk achter dit kwartaal – en ook komt de groei maar mondjesmaat uit investeringen en export. De werkloosheid stijgt weliswaar, maar niet omdat er verlies van banen is – vooral omdat men zich weer aanbiedt op de markt. Bouman ziet, inzoomend op de arbeidsmarkt, dat vooral jongeren (25-) hun baan verloren door Corona. De groei in werkloosheid gaat met name over bijbaantjes in de horeca.

Hoe zorgen we voor een zachte landing?
Bouman ziet wel een paar potentiële beren op de weg die de door het CPB verwachte groei kunnen temperen: het vaccineren blijft achter, nieuwe virusmutaties, consumenten en investeerders die nog even op hun geld blijven zitten. Feit is dat er op bepaalde plekken in het bedrijfsleven flink wat buffers zijn weggesmolten, maar de Nederlandse consument heeft volgens de cijfers veel geld opgepot.

Bouman: “Mensen met een vaste baan hebben weinig gemerkt van Corona. De werkloosheid is niet echt opgelopen dankzij de enorme overheidssteun – en er is veel gespaard: 10 miljard euro of meer. Veel van dat geld staat ook gewoon op betaalrekeningen, dus er is echt een reservoir aan koopkracht.” Wat wel jammer is: consumenten bezuinigden wel vooral op diensten – en dat gat is moeilijk in te halen, aldus Bouman: “Je gaat niet opeens hele dagen naar de bioscoop of iedere dag uit eten, omdat je vorig jaar niet bent geweest.” Ook wijst onderzoek uit dat het consumentenvertrouwen – ondanks de gestegen koopkracht – zich niet vertaalt naar de ambitie tot grote uitgaven. Het grootste gevaar voor een goed herstel van de Corona-crisis schuilt volgens Bouman echter in het te abrupt afbouwen van de overheidshulp.

Schizofrenie
Het is volgens Bouman goed geweest dat overheden wereldwijd geld in het systeem hebben gepompt om de Corona-recessie niet te laten uitmonden in een banken- en kredietcrisis: “Daar zat echt een monetaire visie achter van de banken en IMF. Voor Nederland geldt alleen wel dat er extreem veel overheidsinvesteringen zijn afgevloeid naar het buitenland. Maar dat heeft te maken met hoe onze economie in elkaar zit.”

Zoomen we vanuit de gunstige macro-economie verwachtingen en cijfers in op branche-niveau, dan levert dat een schizofreen beeld op. Bouman: “Sommige bedrijven en branches doen het goed, andere slecht. Op TV zie je alleen de rampverhalen van ondernemers die omvallen, maar op macro-economisch niveau gaat het best goed. De faillissementscijfers tijdens Corona zijn ongekend laag – lager dan normaal. Dat wijst er op dat we met alle overheidssteun ook veel bedrijven in leven houden die normaal zouden omvallen.”

De banken en overheden zijn volgens Bouman zelfs zo gul geweest met allerlei steunmaatregelen en het uitstel van belastingen, dat daar straks misschien wel een kredietprobleem uit gaat voortkomen. Bouman: “Al die bedrijven die hun (overheids)leningen straks moeten terugbetalen, wat gaat dat doen met de investeringsmodellen die het CPB schetst? Onderzoek dat PricewaterhouseCoopers heeft gedaan laat in ieder geval zien dat experts in het derde kwartaal van 2021 een behoorlijke faillissementsgroei voorzien.”

Opgave voor de politiek
Bouman wijst op het belang van een overdacht Corona-exit-beleid bij de overheid: “We moeten straks echt heel goed kijken per sector wat mogelijk is – en wat nodig is. Steunmaatregelen als de NOW en TVL, belastinguitstel, hebben onze economie door Corona heengetrokken, maar ze werden wel verstrekt op basis van terugbetaling. Hoe voorkom je straks een hausse aan faillissementen veroorzaakt door belastingschuld?” Bijkomstig probleem hierbij is volgens Bouman dat de belastingdienst preferent schuldeiser is, waardoor het gevaar bestaat dat kwetsbare bedrijven hun schulden straks niet kunnen terugbetalen aan andere bedrijven omdat de belastingdienst eerst is langs geweest. De vraag is dus: gaat de Belastingdienst straks netjes in de rij staan om een faillissementsketen te voorkomen, of is het misschien zelfs slim om op een bepaald moment overheidsschulden kwijt te schelden?

Bouman: “Een crisis oplossen is altijd oneerlijk. Generieke steunmaatregelen betekenen dat je ook bedrijven helpt die het niet nodig hebben. Maar steunmaatregelen nemen ‘per type bedrijf of sector’ is ook lastig voor politici, want je komt direct onder vuur te liggen van alle lobbygroeperingen die zichzelf het kwetsbaarst en het belangrijkst vinden voor de economie. Terwijl de waarheid is dat we in Nederland juist een ontzettend diverse economie hebben, zelfs op branche-niveau. Kijk alleen al naar onze toerismesector. In Amsterdam is het heel stil, maar in Drenthe zijn alle vakantieparken al volgeboekt voor de zomer.”

Agile en robuust in tijden van verandering
Ook Jan Rimmelzwaan, Senior Sales Executive bij Exact, ziet de ontwikkelingen die geschetst worden door Bouman en het CPB terug in de zijn dagelijkse contact met klanten: “Meer dan 550.000 bedrijven in Nederland gebruiken onze software – van MKB’ers tot grote bedrijven – in allerlei sectoren. Wij zien dus ook de verschillende manieren waarop Covid-19 impact heeft op de economie. Sommige sectoren en bedrijven hebben het echt heel lastig, met anderen gaat het juist heel goed. Maar wat je over de hele linie ziet: het is voor bedrijven steeds belangrijker om snel en soepel grip te hebben op processen, kosten en financiën.”

Voor bedrijven in sectoren die verantwoordelijk zijn voor de stijgende lijn in de macro-economische cijfers is het op dit moment heel belangrijk om op het juiste moment de juiste groei-innovaties door te voeren. Maar om deze investeringen goed te kunnen onderbouwen, is het nodig om echt grip te hebben op de eigen cijfers, betrouwbare forcecasts en scenario’s te kunnen maken, soms ook te budgetteren, systemen verbeteren. Rimmelzwaan: “Niet alleen in geval van nood, maar juist ook wanneer er kansen liggen, is het van cruciaal belang om snel betrouwbare cijfers beschikbaar te hebben over de financiële effecten van strategie- of procesveranderingen, marktfluctuaties en het afstoten of overnemen van bedrijven. In tijden van disruptie is het heel belangrijk om sneller te handelen dan de concurrentie. Met onze software helpen wij onze klanten om robuust en agile tegelijkertijd te zijn en een optimale grip en inzicht te behouden op cijfers en processen, of het nu gaat om financiën, HRM of sales.”