De ongrijpbare controller en de accountant: een haat-liefde verhouding

In de titel van dit blog spreek ik van een haatliefde verhouding: het controllerberoep zet zich af tegen de accountant én spiegelt zich aan deze zelfde accountant. In het dagelijks werk distantiëren controllers zich graag van de accountant. De accountant, de cijferaar, behoudend, strikte procedures toepassend en uiteindelijk altijd tot hetzelfde oordeel komend: de resultaten geven een voldoende getrouw beeld van de werkelijkheid. Allemaal leuk en aardig, maar als je de cijfers echt wilt vertalen naar de bedrijfsvoering en op strategische wijze in wilt zetten, dan heb je toch echt een controller nodig. Toch?

Ondertussen vergeet ik als controller dan even dat de controller en de accountant door achtergrond, opleiding en ervaring voor een groot deel hetzelfde DNA delen. Dat een accountant niets in de weg staat om als controller (accountant in business) aan de slag te gaan, wat in de praktijk betekent dat een gemiddelde controlafdeling bestaat uit een gemêleerd gezelschap van mensen met een controlling of accountancy achtergrond (soms nog aangevuld met enkele exoten).

Dan is er onze beroepsvereniging de VRC, die opkomt voor de belangen van de Registercontroller en de profilering van het controlberoep, maar tegelijkertijd de NBA op belangrijke onderdelen kopieert; de integriteitcode, het tuchtrecht en de permanente educatieregeling zijn slechts enkele voorbeelden daarvan. Daarnaast werken beide verenigingen nadrukkelijk samen in de NBA-VRC, een verband dat zich richt op het organiseren van gezamenlijke activiteiten en opleidingen voor de doelgroep, de circa drieduizend RC’s en zevenduizend bij de NBA aangesloten accuntants in business.

Samenwerken is nooit verkeerd als je elkaar daarmee kunt versterken. Hierbij mag echter nooit vergeten worden dat de accountant en de controller wezenlijk (behoren te) verschillen. Het accountantsberoep heeft in tegenstelling tot de controller sinds 1962 (de Wet op de Registeraccountants, in 2012 met de Wet op de Accountants-administratieconsulenten samengevoegd tot de Wet op het accountantsberoep) een wettelijke grondslag, waarin, niet onbelangrijk, ook de bescherming van de accountant geregeld is.

Overtreding van de regels kan via de accountantskamer van het Gerechtshof te Zwolle, de ultieme sanctie, doorhaling van de naam van de overtreder in het register to gevolg hebben oftewel acute beëindiging van beroepsuitoefening. De controller kent geen enkele wettelijke bescherming. Overtreding van de gedragscode en het eventueel verliezen van de RC titel belemmert in de basis niet de verdere uitoefening van het beroep. Dit zijn wezenlijke verschillen die ingrijpen op de basis van de beroepsoefening: de controller zal nooit een vertrouwensfunctie zoals de accountant kunnen vervullen.

En dan kom ik bij mijn laatste punt: wil ik als controller in een adem met de accountant genoemd worden? Het beroep is op zijn zachtst gezegd niet ongeschonden uit het laatste decennium gekomen door diverse beursschandalen. Grote bedrijven vielen ondanks een goedkeurende accountantsverklaring. De onafhankelijkheid en toegevoegde waarde van de accountant wordt openlijk betwist. Door een klaarblijkelijk gebrek aan zelfreinigend vermogen binnen de door de Big Four gedomineerde sector is het beroep een speelbal geworden van openlijk debat, politiek en (nog in te voeren) nieuwe wet- en regelgeving om de onafhankelijkheid en waarde van de goedkeurende verklaring in ere te herstellen. De vraag is of het tij nog te keren is. De budgetten voor de accountantscontrole staan overal onder zware druk en sommigen gaan zelfs zover om de klassieke accountant al klinisch dood te verklaren.

Dit blog was geen betoog voor of tegen de accountant, maar ik ben controller, geen accountant. In plaats van afzetten tegen dan wel spiegelen aan de accountant zou ik veel liever zien dat wij als controllers simpelweg uitgaan van onze eigen kennis en expertise.

Mijn volgende blog wordt meer persoonlijk van aard, ik zal ingaan op dilemma’s waar ik, en vermoedelijk vele collega’s met mij, tegenaan loop en zijn gelopen in de uitoefening van het controllerberoep

Erik De Vries is interim professional bij Yacht