De controllers van de toekomst

Vorige week was ik na ruim anderhalf jaar weer eens live aanwezig op een groots event van ‘Below the surface/Controllers van de toekomst’. Om half zes in de ochtend stond het wekkertje en was het kedeng kedeng met de trein van Den Haag naar de Suikerfabriek in Groningen. Om half twee ’s nachts was ik weer thuis. Moe maar voldaan. Het was de moeite meer dan waard. In deze blog deel ik mijn belangrijkste inzichten. Wat kunnen de controllers van de toekomst leren van de bioloog, de filosoof, de antropoloog en van de jongere generatie?

Biologie en controlling (Patrick van Veen)
Vanuit de gedachte van control trachten managers het menselijke gedrag van de medewerkers zo te beïnvloeden en te sturen dat men de goede dingen goed doet. Maar om menselijk gedrag te kunnen beïnvloeden en sturen moeten we dat gedrag wel eerst leren begrijpen. Wat kunnen we leren vanuit het perspectief van de bioloog?

In de biologie gaat het om het allereerst om het observeren van het gedrag. Het gaat om objectief waarnemen. Wat zie je? Wat ruik je? Wat hoor je? De bioloog neemt waar zonder enig oordeel. Zonder waardeoordelen, zonder vooroordelen en zonder eigen aannames, interpretaties of associaties. Pas ná de objectieve waarneming volgt de analyse en de interpretatie van die waarneming. Dan kan de bioloog het gedrag nader verklaren en begrijpen. De analyse is vrij van enig vooringenomenheid.

Controllers van de toekomst nemen ook eerst objectief waar zonder oordeel en zonder eigen aannames, interpretaties of associaties. Controllers van de toekomst luisteren goed en zij schuiven net als de bioloog eerst hun eigen ‘BIAS-en’ aan de kant.

Filosofie en controlling (Rene ten Bos)
Vanuit de gedachte van control wordt weleens gezegd dat vertrouwen goed is, maar controle beter. Maar als we alles in deze complexe, onzekere en chaotische (VUCA) wereld willen controleren dan worden we helemaal gek. Dan slaan we alle menselijkheid uit diezelfde wereld en dat kan nooit de bedoeling zijn. De filosofie gaat in op de vraag hoe we op een vertrouwensvolle manier met de huidige complexiteit en onzekerheid om kunnen gaan. Wat kunnen we leren vanuit het perspectief van de filosoof?

Het filosofische antwoord is dat vertrouwen en eigen verantwoordelijkheid geven beter is dan controle. Vertrouwen en eigen verantwoordelijkheid geeft veel meer ruimte voor creativiteit, eigen initiatief, groei en innovatie. Onderschat niet de boost die je iemand kan geven als je hem of haar jouw vertrouwen (geste) geeft. De menselijkheid komt terug en qua control maak je juist gebruik van deze menselijkheid om de complexiteit en onzekerheid te omarmen. Je pint iemand niet vast op een lijstje welke van te voren voorschrijft hoe het moet, maar je accepteert dat er achteraf ook meerdere uitkomsten kunnen zijn welke tevredenstellen.

Controllers van de toekomst regelen niet alles van tevoren dicht. Controllers van de toekomst snappen hoe met complexiteit en onzekerheid om te gaan. Zij schrijven niet meer voor hoe alles moet. Zij worden sterker van het onverwachte en het ongeplande. Zij geven net als de filosoof ook hun vertrouwen omdat ze weten dat de uitkomst achteraf ook tevredenstelt.

Antropologie en controlling (Jitske Kramer)
Vanuit de gedachte van control wordt weleens gedacht dat een organisatie sterk en krachtig is als al het beleid geformuleerd is, als alle processen in kaart zijn gebracht en als alle procedures, protocollen, werkinstructies, functieprofielen en TVB’s op papier staan. De organisatie is tevens sterk en krachtig als de dashboards, de P&C-cyclus en het risicomanagement goed is ingericht. Maar volgens de antropoloog heeft dit geen enkele betekenis. Niks krijgt betekenis van zichzelf. Je kunt alleen samen als mens ergens betekenis aan geven. Wat kunnen we leren vanuit het perspectief van de antropoloog?

De antropologie gaat uit dat een organisatie (een tribe) zo sterk is als de onderlinge (mens)relaties sterk zijn. Mensen vormen culturen en culturen vormen mensen. Als een organisatie verschillen goed kan benutten en alle stemmen daarbij kan horen dan is de organisatie pas sterk en krachtig. Alles draait hierbij om kampvuurgesprekken met interactie, interactie en nog eens interactie. Daar zit de werkelijke betekenisgeving en de verinnerlijking van al het menselijk handelen. Dat is de magie waar Power (=doelgericht, resultaat, prestatie) en Love (=relatie, loyaliteit, holisme) met elkaar verbonden worden.

Controllers van de toekomst nemen afscheid van zijn/haar papieren – en cijfermatige werkelijkheden. De controllers van de toekomst zijn de rebelse magiërs van de organisatie welke zich niet meer verschuilen achter de ‘hoe’-vraag. Zij ontgroeven, maken vuile handen, komen in actie en gaan kampvuurgesprekken initiëren. Zij snappen dat mensen de sleutel zijn tot succes. ‘People are Key’.

De jongere generatie en controlling (Talitha Muusse)
Vanuit de gedachte van control wordt weleens gedacht dat ‘Profit’ de belangrijkste doelstelling is van de organisatie. Alles is gericht om financieel maar niet failliet te gaan. Zoveel mogelijk economische groei. Zoveel mogelijk omzet. Zoveel mogelijk winst. Maar volgens de jongere generatie zijn we op dit moment maatschappelijk en ecologisch gezien faillieter dan ooit en zitten we heel diep in de schulden. We zitten in een enorme crisis als het gaat om ‘People’ en ‘Planet’. Want daar zit je dan als twintiger na een corona lockdown, zonder een betaalbare koop- en/of huurwoning, met een enorme studieschuld van € 40.000 op een planeet die alleen maar meer en meer opwarmt. De economische (BBP) groei blijkt verder geen echte groei maar fantoomgroei te zijn. De huidige economie staat niet ten dienste van iedereen hetgeen een grote ongelijkheid in vermogen en inkomen betekent. De huidige (politieke) leiders doen niks. Zij staan erbij en kijken ernaar. Zij denken deze crisis net als voorheen ook wel weg te managen. Talitha deelt oprecht en vanuit het diepst van haar hart haar zorgen. Zij voelt de urgentie. Zij voelt paniek. Volgens Thalitha is de toekomst er al lang. Want de jongere generatie is al lang. Zet hen veel meer aan zet. Ga het gesprek aan tussen de generaties. Deel je waarden en keuzes. Geef de jongere generatie meer inspraak (generationele diversiteit) en sta voor authenciteit, duurzaamheid en rebellie.

Controllers van de toekomst stimuleren een manier van economisch denken die niet alleen gericht is op het streven naar economische groei, maar op een veel bredere welvaartsdoelstelling (betekeniseconomie). Controllers van de toekomst slagen er in om ook de People en de Planet een dominante plek te geven in besluitvormingsprocessen. Zij geven de jongere generatie een stem aan de bestuurstafel en maken gebruik van generationele diversiteit.

Deze blog is geschreven door Oscar van Voskuilen. Oscar is spreker en auteur van ‘reinventing control’. Oscar verzorgt daartoe lezingen, workshops en inspiratiesessies. Oscar is tevens als part-time docent Finance & Control betrokken bij de Haagse Hogeschool alwaar hij een bijdrage levert aan de ontwikkeling van de betekeniseconomie in de leerprogramma’s.