De controller als adviseur of politieagent: Kunnen we deze discussie nu eindelijk eens sluiten?

In een eerdere blog stipte ik al zijdelings mijn belangrijkste bezwaar aan tegen een vakgebied dat zelf door middel van onderzoek en publicaties voortdurend vragen oproept over wat de rol van de controller is of zou moeten zijn, met al dan niet een weer nieuwe typering als uitkomst. 

Het zaait verwarring bij het bredere publiek, terwijl de controller in mijn optiek juist behoefte heeft aan een duidelijk signatuur. Het onderzoek richt daarbij de blik naar binnen en naar het verleden (ten tijde van publicatie van onderzoeksresultaten zijn de onderliggende data vaak al weer oud), waardoor ik de relevantie van dit type onderzoek sterk betwijfel. 

De blik moet vooruit en naar buiten, naar hoe wij met de brede financiële en organisatorische expertise kunnen bijdragen aan de behoefte zoals bedrijven die nu en in de (nabije) toekomst hebben. En als het nodig is om deze blik in de juiste richting te bewegen, wil ik best proberen een definitieve streep te zetten onder de kwestie die de controllergemeenschap al te lang in zijn greep houdt.

Kortom, kan de controller zich richten op de cijfers, rapportages, het naleven van de financiële protocollen en tegelijkertijd richting de business als adviseur fungeren, al dan niet onderdeel van het management team? Voor degenen die het combineren van advies- als controlerende taken in een persoon voorstaan, heb ik een helder antwoord: deze combinatie is een illusie. 

We hebben het dan namelijk over iemand die dichtbij de materie, de business, staat, dichterbij dan een accountant ooit kan staan, maar wel, als ware het een buitenstaander, de ethische bedrijfsvoering namens het publieke belang bewaakt. Deze controller, die al wel haast schizofrene trekken moet hebben, is op het zelfde moment adviserend, meedenkend en beslissingondersteunend, zo niet beslissingsturend. Een controller in deze constellatie vormt een droombeeld: Het wakend oog van de accountant, de advies- en analysecompetenties van de consultant en als binnenstaander de materie en de organisatie door en door kennend, al deze kwaliteiten gebundeld in een persoon. 

En ja, er zullen controllers zijn die beide rollen op bevredigende wijze vervullen, maar ik bespreek een beroepsgroep, niet een enkel individu. Het combineren van beide rollen is hoe dan ook onwenselijk. In dit kader noemde ik in een eerder blog hypotheekgedrag: Hoe realistisch is het dat een controller de hand bijt die hem voedt? En ik wil dit blog afsluiten met wat hoogleraar Financial Ethics aan de Rijksuniversiteit Groningen Boudewijn de Bruin stelde toen ik hem interviewde in het kader van mijn onderzoek: ‘Het kan twee kanten op: de controller is juist extra streng ten aanzien van zijn eigen management, vergelijkbaar met de orkestleider die zijn eigen kind extra hard aanpakt om alle schijn te vermijden, maar het kan ook de andere kant op. Juist het feit dat je dit niet weet, betekent reeds dat je dit niet moet willen.’

Dit was het 7e blog in een reeks gebaseerd op mijn eindscriptie ter afronding van de RC opleiding. Stap voor stap beweeg ik mij richting de eindconclusies van mijn onderzoek over de toekomst van de controller.