De boekhouder de baas? De balans tussen kansen en bedreigingen en tussen risico en rendement is zoek.

Ondernemers moeten terug naar de collegebanken. Meer specifiek naar het college bedrijfseconomie, waarin uitgebreid wordt stilgestaan bij de SWOT-analyse, ofwel de sterkte punten, de zwakke punten, de kansen en bedreigingen van de onderneming. Bij veel ondernemingen is de balans tussen kansen en bedreigingen en analoog daaraan tussen risico en rendement momenteel ver te zoeken. Ondernemers zijn vooral bezig met de risico’s van het zakendoen. Cover my arse, zoals ze in Engeland zeggen. Maar voor de upside, te vertalen als kansen, visie, strategie, innovatie en vernieuwing, lijkt er nu onvoldoende aandacht te bestaan. Natuurlijk is het inschatten en voorzover mogelijk beheersen van de risico’s belangrijk, maar in meer en meer bedrijven lijken de boekhouders de baas te zijn. En dat is een kwalijke ontwikkeling, want dat duidt op een gebrek aan visie. Een teken aan de wand zijn ook de verminderde corporate-finance-activiteiten van de banken. Afgelopen jaar konden banken nog profiteren van financiële herstructureringen – denk aan Getronics en Hagemeyer -, maar nu de ronde van balans oppoetsen voorbij is, is het akelig stil geworden. Is het de stilte voor een nieuwe storm of is er echt iets veranderd, waardoor bestuurders van de beursgenoteerde bedrijven nog even niet uit de bestuurskamer durven te komen? Dat er iets structureel verkeerd dreigt te gaan, blijkt ook uit de oproep die sommige banken hebben gedaan. Zo waarschuwde topman Rijkman Groenink van ABN AMRO er onlangs voor dat regelgeving de dominante factor in het economische verkeer dreigt te worden. Een inefficiënte economie is daarvan volgens hem het gevolg, omdat kosten van bijvoorbeeld het afsluiten van contracten, maar ook proceskosten toenemen. Ook bestuursvoorzitter Michael Enthoven van NIBCapital liet zich niet onbetuigd. Hij voorzag dat banken het moeilijk zullen krijgen als ondernemingen minder risico’s blijven nemen. Het ogenschijnlijke voordeel van een kleinere stroppenpot nu – en dus hogere winst voor de zakenbank – zou volgens de bestuursvoorzitter op de lange termijn wel eens negatief kunnen uitpakken. LAWINE Veel gekker moet het niet worden: bankdirecteuren van toch niet de minste banken, die klagen over te veel regelgeving en te weinig risicovol gedrag. Het is inmiddels een bekend gegeven dat ondernemingen worden bedolven onder een lawine van nieuwe regelgeving, strenger toezicht en het onplezierige vooruitzicht van eventuele schadeclaims indien de regels niet op de juiste wijze worden nageleefd. Maar er is meer aan de hand. Ik hoor van veel ondernemingen dat de rol en de positie van de commissarissen, die veelal werden gezien als de sparringpartners met wie de toekomstplannen worden doorgesproken, in de ‘ja maar-hoek’ terecht zijn gekomen. Ook weer gedwongen door de toegenomen wet- en regelgeving willen zij dat de onderneming zich niet te veel blootgeeft waar het de toekomstplannen betreft. En niet alleen met betrekking tot communicatie. Ze hebben ook angst om te ondernemen, te investeren, nieuwe wegen in te slaan of acquisities te doen. Naast de rol van de Raad van Commissarissen is ook die van de accountant veranderd. De accountant is vaak niet langer de partner van de onderneming, waarmee hij gezamenlijk vaststelt wat een getrouw beeld is van de financiële positie van de onderneming. Accountant en onderneming staan steeds vaker lijnrecht tegenover elkaar. Ook hier weer om de eigen risico’s af te dekken. Terwijl bestuurders, commissarissen, accountants, ja iedereen zich bezighoudt met de risico’s, lijkt er momenteel te weinig aandacht voor kansen te zijn. Als we met z’n allen op de rem trappen, wie moet er dan nog gas geven? Dorothee van Vredenburch is managing director van Citigate First Financial