Columnist: Hagelslag ondernemingen en ‘barbaren’

Er wéér verdwijnt een bedrijf van de Nederlandse beurs: het bod van Torqx op Beter Bed is geslaagd – ruim 95% van de aandeelhouders heeft de stukken aangeboden voor de overname, zo meldt de website voor overnames en fusies MenA.nl. Ten tijde van het overnamebod noteerde Beter Bed rond de € 3. Poeh, poeh – daar sliepen aandeelhouders niet rustig van…

Het bod van Torqx bedroeg iets meer dan € 6 (wat neerkwam op een waardering van tegen de € 170m.). Een stevige premie. Wat zien die ‘barbaren’ toch wat ondernemingsbestuurders niét zien?! Of niet kunnen realiseren…?! (denk ook aan Ordina, ICT Group, DPA, e tutti quanti).

Weinig is zo voorspelbaar als ‘cultuurkritiek’ die het einde van de beschaving aankondigt. Altijd weer staan de barbaren voor de poort. Zelden verdwijnt de beschaving echt, wat niet impliceert dat de critici helemaal ongelijk hebben. Integendeel, de geschiedenis bestaat uit permanente verandering, destructie en creatie, en telkens als het om fundamentele veranderingen gaat, is het voor de ‘verliezers’ alsof de wereld instort.

Ik herinner mij nog dat ‘corporate Nederland’ op haar achterste benen stond bij ‘aanvallen’ op AkzoNobel, en wat later Unilever. Schande! Met Boudewijn de Groot zeg ik: ‘Meneer de CEO, slaap zacht’…

Meestal worden de barbaren nauwgezet geïdentificeerd: de massamens, het consumentisme, de invloed van Amerika, het denken in aandeelhouderswaarde, de aanbidding van de techniek, het verval van de metafysica, ga zo maar door. Lees je de cultuurkritiek met gloeiende instemming, dan weet je een ding zeker: ik sta aan de goede kant. Aan de ene kant staat de beschaving (‘wij’), aan de andere kant de barbaren (‘zij’), die van alles de ‘ziel’ vernietigen.

Prachtige metafoor is de Chinese Muur – het symbool bij uitstek van de blinde afweer tegen al het barbaarse. Maar het blijkt juist de Muur te zijn die het onderscheid in het leven roept: de defensie is tegelijk de oorzaak van de bedreiging, doordat zij elke verandering uitsluit en het bestaande verabsoluteert. In een geschiedenis die uit verandering bestaat, die verandering ís, is zo’n muur zinloos, en onhoudbaar.

Sterker nog, Aghion, Antonin en Bunel (2021) maken in hun boek The Power of Creative Destruction zeer aannemelijk dat China haar teloorgang als grootmacht juist te danken had aan die muur en het buitensluiten van de boze buitenwereld. De innovatie droogde op want nieuwe kennis kwam niet meer binnen. Uiteindelijk gaat het om ‘intelligente aanpassing’ en daarmee het binnenhalen van die boze buitenwereld, het vergroot het aanpassingsvermogen en daarmee de overlevingskansen. Darwin had het goed gezien.

Echter, wat ik betoog is dat de barbaren – zeker als je je éigen barbaar bent ¬– de ziel weer terugbrengen. Naar mijn stellige overtuiging is in het bedrijfsleven (en waarschijnlijk ook elders) de ziel kwijtgeraakt in een samenspel van ‘spectaculariteit’ en ‘sequentie’. Dat iets spectaculair is, wil zeggen dat het meteen in één keer indruk maakt, overweldigt en bevredigt. Je hoeft er, om zo te zeggen, geen moeite voor te doen.

De toegenomen complexiteit van de beschaving, de bedrijfseconomische omgeving heeft een wanverhouding gecreëerd tussen inspanning en ‘genoegen’ (resultaat). Met als gevolg dat men liever op zoek gaat naar gemakkelijker ‘inspanningen’ met snelle bevrediging en een korte termijn resultaat. Kostenreducties, sluiten van landenondernemingen, etc. – Beter Bed is er niet onbekend mee… zonder noemenswaardig beklijvend resultaat. Ik noem dit de ‘hagelslag onderneming’ – de benaming voor de Nederlandse onderneming, waar alles in overvloed te krijgen is (behalve waarderealisatie), zonder dat zij er veel voor hoeft te doen of er verantwoordelijkheid voor hoeft te nemen. Aanmodderen.

Uiteindelijk gaat het natuurlijk om de échte inspanning – als voorwaarde om tot iets waardevols te komen en door te dringen tot de essentie. Tegenwoordig gaat het er eerder om het ene ding met zoveel mogelijk andere dingen te verbinden. Daar hebben we sequentie – die een zo groot mogelijke hoeveelheid ‘wereld’ bijeenbrengt aan de oppervlakte, in plaats van (telkens weer) op zoek te gaan naar de dieper liggende kern. Vandaar de ‘spectaculaire opeenvolging’ van: kostenreducties, schaalvergroting, herstructureringen, ‘strategische’ allianties (bij gebrek aan visie en eigen daadkracht), inkoop eigen aandelen, fusies en overnames. Het is meer een zielloze uitholling van de assets dan het benutten van (onvermoed) potentieel.

En nu gaat beter Bed zich met de nieuwe eigenaar richten op de beoogde versnelde groei – uitbreiden van het winkelnetwerk en op het vlak van verkopen in de webwinkel. In 2021 stelde Beter Bed zichzelf als doel om in 2025 minstens (!) € 100m omzet te halen uit online verkopen… (hallo, we leven al bijna in 2024…). Mogelijk is dat te typeren als inspanning – maar geen échte inspanning.
De barbaren die nu aan de poort staan willen uiteindelijk waar voor hun geld, op een duurzame wijze, en voor langere tijd houdbaar. Ze willen perspectief, bezieling, groei, topline, innovatie.

Daarbij, het is weer wedden op twee paarden – nieuwe winkels on online presence. Ik zeg: kiezen en focus. Dat gaat straks ook gebeuren – webwinkel een succes maken, fysieke winkels sluiten, en het bed inbedden in de trend van de slaapkamer als individueel gezondheidscentrum.