Boekhoudillusies: De ROOI

Door Loek Radix

Boekhoudregels (zoals IFRS en RJ) worden geschreven door en voor accountants en ze creëren daardoor een werkelijkheid die voor controllers doorgaans niet de meest relevante bedrijfseconomische inzichten geeft. Ik ben daar in mijn vorige blogs uitgebreid op in gegaan (zie bijvoorbeeld Winstbegoocheling en Winstbegoocheling: Rentabiliteit). 

Het probleem is echter dat de boekhoudregels wel de basis vormen voor de bedrijfseconomische verslaglegging en beoordeling, zowel voor intern gebruik en zeker voor de beoordeling door externe partijen. De vraag is hoe controllers kunnen manoeuvreren door de mist die door de boekhoudregels worden opgetrokken. 

Ik heb al eerder betoogd dat voor de beoordeling van de operationele gang van zaken in een onderneming EBITDA de beste maatstaf is. Het grote voordeel van EBITDA is dat een goot aantal arbitraire zaken zoals afschrijvingen, amortisaties en impairments en daarmee samenhangend de regels rondom het al dan niet activeren, acquisities (purchase price accounting) en het periodiek waarderen van activa buitenspel worden gezet. Bovendien hebben de wijze van financiering en belastingen – beide een vak apart – geen invloed op EBITDA. 

Ik heb ook al eerder betoogd dat EBITDA een belangrijk nadeel heeft. Het gebruik van EBITDA wekt de indruk dat investeringen gratis zijn, omdat in EBITDA de kosten van investeringen niet tot uitdrukking komen. Het is dus van belang waaraan EBITDA gerelateerd wordt. 

De oplossing is om EBITDA niet te relateren aan de boekwaarde van het geïnvesteerd vermogen, want dat neemt af als gevolg van afschrijvingskosten en die kosten komen per definitie niet tot uitdrukking in EBITDA. EBITDA moet gerelateerd worden aan de oorspronkelijke historische kostprijs van het geïnvesteerd vermogen (inclusief het werkkapitaal, want dat is ook in de bedrijfsvoering geïnvesteerd vermogen). 

Dat geïnvesteerd vermogen omvat de historische kosten van alle investeringen in materiële en immateriële vaste activa en de historische kosten van de acquisities (dus vóór afschrijvingen, amortisaties en impairments). Het aardige is dat deze informatie uitgebreid in de toelichting bij de jaarrekening is opgenomen.

De ratio die op deze manier berekend wordt noem ik ROOI, Return On Original Investment.

De volgende keer gaat ik met behulp van de ROOI de prestaties van een aantal grote Nederlandse bedrijven met elkaar vergelijken. Wat is de ranglijst van die bedrijven op basis van operationele prestaties? Ik realiseer me ook dat bij de ROOI best nog kattekeningen geplaatst kunnen worden. Dat is voor later. 

Loek Radix is zelfstandig ondernemer en legt zich toe op interim-management, toezicht en coaching. In het verleden was hij onder meer corporate controller van een grote beursgenoteerde onderneming. Hij is auteur van: “Winstbegoocheling, handboek voor de kritische controller” (Academische Uitgeverij Eburon). Het bovenstaande is ontleend aan zijn boek. Hij is bereikbaar onder loek.radix@gmail.com. 
   
Lees ook: Boekhoudregels kunnen leiden tot vreemd gedrag