Betrouwbaarheid staat voorop, onderzoek onder CFO’s

Betrouwbaarheid voert dus de ranglijsten aan, gevolgd door de nummer 1 van vorig jaar: ‘meer vooruitkijken’. De slechte economie komt terug in de grote verschuiving die de trend ‘kosten financiële afdeling reduceren’ heeft gemaakt: tien plaatsen hoger dan vorig jaar, van plaats 13 naar plaats 3.

Kortom: schandalen, nieuwe wet- en regelgeving en een neergaande economie, dat zijn de ontwikkelingen die effect hebben op de financiële functie.

Om een antwoord te krijgen op de vraag hoe alle ontwikkelingen het afgelopen jaar de financiële functie hebben beïnvloed en hoe financiële managers daarop hebben ingespeeld, is via internet een vragenlijst uitgezet onder de bezoekers van het in december 2003 door uitgeversbedrijf Kluwer georganiseerde Financials Only Live!-congres.

De vragenlijst werd, net als in 2002, samengesteld op basis van een uitgebreide literatuurstudie. Deze studie leverde twintig meest genoemde trends en ontwikkelingen in de financiële functie op, vijf meer dan het jaar ervoor.

Erbij gekomen zijn: ‘financiële taken outsourcen’, ‘focus op corporate governance’, ‘focus op risk management’, ‘informatiestromen betrouwbaarder maken’ en ‘wet- en regelgeving verwerken’.

In totaal hebben 151 mensen de online-vragenlijst ingevuld. Daarvan is 67 procent werkzaam in de profitsector en 33 procent in de non-profitsector. De meerderheid van de invullers, 80 procent, is werkzaam bij een organisatie met minder dan duizend werknemers, 7 procent werkt bij een organisatie met meer dan 5000 medewerkers.

Van de respondenten bekleedt 17 procent de functie van CFO of financieel directeur, 41 procent is controller, 22 procent is financieel staffunctionaris en 20 procent betitelt zichzelf als ‘overig’.

Tabel 1 geeft de complete lijst van de trends en ontwikkelingen weer op basis van willekeurige volgorde. Het resultaat voor alle trends is weergegeven in figuur 2.

Toelichting: meer aandacht voor integriteit en slechte economie

De financieel manager heeft het er het afgelopen jaar dus niet rustiger op gekrege: alle taken zijn in min of meerdere mate belangrijk, waarbij zestien van de twintig trends en ontwikkelingen qua belangrijkheid boven de 50 procent scoren.

Daarnaast laten de resultaten zien dat de ‘nieuwe’ trend ‘informatiestromen betrouwbaarder maken’, een trend die in het jaar 2002 niet of nauwelijks werd genoemd, nu binnenkomt op nummer 1.

In 2003 is dit aspect van de financiële functie, ongetwijfeld onder invloed van de schandalen en de externe druk voor verhoging van de betrouwbaarheid en integriteit, een onvermijdelijk punt van discussie geworden.

De tweede plaats is voor ‘meer vooruit-kijken’. De slechte economie komt terug in de grote verschuiving die de trend ‘kosten financiële afdeling reduceren’ heeft gemaakt: tien plaatsen hoger dan vorig jaar, van plaats 13 naar plaats 3.

Waarschijnlijk is deze kostenreductie onderdeel van een algehele reductie van de organisationele kosten. Andere ontwikkelingen die hoge ogen (blijven) gooien, zijn: meer ICT, efficiënter budgetteren, beter implementeren, en strategische vaardigheden ontwikkelen.

Opvallend is dat ‘focus op corporate governance’ relatief laag scoort. Vermoedelijk wordt corporate governance door financiële managers in de praktijk gelijkgeschakeld met het betrouwbaarder maken van informatiestromen.

Hoewel er in de vakliteratuur over het afgelopen jaar veel aandacht was voor het uitbesteden van (delen van) de financiële functie, blijkt deze nieuwe aan het onderzoek toegevoegde trend (nog) niet bijster populair: deze ontwikkeling eindigt op de laatste plaats.

Wellicht hadden de financiële managers andere, meer dringende zaken aan hun hoofd of, waarschijnlijker, wordt de waarde van een goede financiële functie voor de continuïteit van de organisatie meer onderkend.

Toelichting: de ‘harde’ financiën winnen terrein

In figuur 3 zijn de ontwikkelingen in kaart gebracht die de grootste verschuivingen hebben ondergaan in de onderzoeken over 2002 en 2003. Logischerwijs eindigen de vijf nieuwe trends bovenaan, en heeft ‘kosten financiële afdeling reduceren’ een flinke sprong gemaakt.

De twee andere ontwikkelingen die dit jaar (iets) meer aandacht gekregen hebben, zijn beide te herleiden naar de moeilijke economische omstandigheden: ‘efficiënter budgetteren’ en ‘focus op omzetverhoging’.

Trends die dit jaar aan belangrijkheid hebben ingeboet, zijn ‘focus op creëren van waarde’, ‘niet-financiële informatie toevoegen’ en ‘focus op immateriële activa’.

Dit kan verklaard worden door een wel vaker in perioden van economische teruggang gesignaleerde regressie. De aandacht gaat dan al vrij snel terug van de niet-financiële kanten van de bedrijfsvoering naar de ‘harde’ financiële aspecten.

Toelichting: vooruitgang op vrijwel alle fronten

Dat financiële managers het afgelopen jaar niet stil hebben gezeten, blijkt uit figuur 4. Hierin is de status van de ontwikkelingen in 2003 naast die van 2002 gezet. Er komt uit naar voren dat er het afgelopen jaar flinke vooruitgang is geboekt op vele fronten.

Een logische vraag is tenslotte: waaraan moeten financiële managers dit jaar werken om steeds meer de business partner van het management te kunnen worden of zijn?

Om deze vraag te beantwoorden zijn evenals in het 2002-onderzoek de ontwikkelingen uit figuur 2 ingedeeld in vier categorieën:

• Inhoud: niet-financiële informatie toevoegen, waarde creëren, focus op immateriële activa, benchmarking, verwerken van wet- en regelgeving.

• ICT: meer ICT, e-finance-functie ontwikkelen, enterprise intelligence ontwikkelen.

• Proces: meer vooruitkijken, efficiënter budgetteren, focus op omzetverhoging, kostenreductie financiële afdeling, informatiestromen betrouwbaarder maken, financiële taken outsourcen.

• Gedrag: beter implementeren, strategische vaardigheden ontwikkelen, focus op integriteit, focus op gedragsaspecten, focus op risk management, focus op corporate governance.

Van elke categorie is de gemiddelde ‘belangrijkheidscore’ berekend (figuur 5). Uit de figuur komt naar voren dat alle vier de categorieën zwaar wegen (alle scores liggen boven de 50 procent), waarbij de gedragsaspecten relatief het belangrijkst zijn.

Door André de Waal