AI-assistenten massaal gebruikt, maar oogst blijft mager

Nederlandse organisaties experimenteren volop met generatieve AI-assistenten, maar weten er nauwelijks voordeel uit te halen. Dat blijkt uit de Data & AI Monitor 2025/26 van techconsultancy Xebia. Bijna de helft van de bedrijven werkt inmiddels met AI-assistenten, maar minder dan 40% gebruikt deze op een waardevolle manier. Slechts een derde haalt er substantiële opbrengsten uit.

De problemen beginnen vaak bij de basis: minder dan de helft van de organisaties beschikt over een duidelijke datastrategie. Daarnaast kampt ruim de helft met slechte datakwaliteit en ontbreekt een datagedreven cultuur. Bedrijven zien wel ruimte voor experimenten, maar budgetten blijven vaak achter.

Sectoren verschillen sterk in volwassenheid. Zakelijke dienstverleners en consultancybureaus profiteren het meest van AI doordat ze digital-native zijn. De maakindustrie en zorg lopen juist achter door verouderde systemen, strenge regels en gefragmenteerde data.

Tegelijk groeit de zorg over digitale soevereiniteit. Driekwart van de bedrijven draait op Amerikaanse cloudplatformen als Microsoft Azure (47%), AWS (24%) en Google Cloud (20%). Meer dan de helft noemt die afhankelijkheid zorgelijk, vooral in gereguleerde sectoren.

Ook de arbeidsmarktimpact van AI-agents is onzeker. Bijna de helft van de respondenten verwacht minder personeel nodig te hebben, al denken zakelijke dienstverleners dat menselijke expertise cruciaal blijft.

Volgens Xebia tonen AI-assistenten vooral de zwaktes in het datafundament van bedrijven. Zonder robuuste strategie, governance en hoogwaardige data doen deze tools meer kwaad dan goed.