5 tips voor een realistische reële opties aanpak: eerst denken dan doen

Men kan bij (des)investeringsvoorstellen scenarioanalyse toepassen, om wat meer rekening te houden met mogelijke onzekerheid. Men kan sensitiviteitsanalyse toepassen om te kijken wat de impact is van het veranderen van bepaalde belangrijke variabelen. Al deze methodieken zijn, afhankelijk van het type project, in meer of mindere mate waardevol, maar zijn niet goed in staat de waarde van flexibiliteit mee te nemen. Een reële opties aanpak biedt uitkomst.

In de praktijk zal het management juist inspelen op veranderende omstandigheden en daarbij zaken aanpassen en keuzes herzien, dat is hun taak. Te denken valt bijvoorbeeld aan beslissingen over het aanhouden of schrappen van contractvoorwaarden, de timing van investeringen in nieuwe machines en/of fabrieken, het betreden van nieuwe markten en/of het terugtrekken uit bestaande markten, het introduceren van nieuwe producten, het veranderen van de product mix, enzovoorts.

Een goed geïmplementeerd reële opties aanpak kan helpen bij het conceptualiseren en waarderen van deze flexibiliteit die het management heeft om te profiteren van toekomstige kansen en adequaat te reageren als het minder gaat dan initieel verwacht. Niettemin wordt de kracht van een reële optie aanpak in de praktijk onvoldoende onderkend. Dit artikel presenteert een aantal tips voor een realistische reële optie aanpak, welke de basis legt voor het nemen van betere management beslissingen.

Reële opties
Toepassing van de reële optie aanpak vergt een stapsgewijze benadering, waarbij realisme het kernwoord is. Hierbij is onderkenning van de complexiteit een belangrijk element, evenals de wetenschap dat er meer is dan alleen de techniek.

Een reële optie kan elke beslissing zijn die de aard van de kasstromen van de van de houder van de investeringsmogelijkheid (de onderneming) wijzigt, waarbij het draait om het feit dat men de mogelijkheid, niet de plicht heeft deze beslissing te nemen. Deze mogelijkheid heeft een waarde. Reële opties worden vaak ingedeeld in een aantal typen, waarbij de naamgeving is ontleent aan het soort beslissing dat de aard van genoemde kasstromen wijzigt:

– Uitsteloptie: geeft de mogelijkheid om de start van een investeringsproject uit te stellen
– Afstootoptie: geeft de mogelijkheid om een investeringsproject (tijdelijk) te beëindigen
– Uitbreidingsoptie: geeft de mogelijkheid om de capaciteit van de huidige investering uit te breiden
– Inkrimpingsoptie: geeft de mogelijkheid om de capaciteit van de huidige investering te verminderen
– Groeioptie: geeft de mogelijkheid tot vervolginvesteringen
– Switchoptie: geeft de mogelijkheid om gedurende de looptijd van een investeringsproject om te schakelen
– Faseringsoptie: geeft de mogelijkheid om een grote investering te verdelen in meerdere opeenvolgende deelinvesteringen

Bijvoorbeeld: een bedrijf staat voor de keuze een nieuwe machine aan te schaffen voor een net ontwikkeld product dat het wil gaan vermarkten. Het heeft de keuze uit twee types, machine A en machine B. De capaciteit van de duurdere machine A is flexibel, die van B niet. Hoe bepaal je wat de extra flexibiliteit van machine A (een uitbreidingsoptie) waard is en wat je er dus voor over zou hebben?

Zonder het gebruik van reële optie waarderingstechnieken stuit men op problemen bij het beantwoorden van deze vraag, want: hoe hecht je waarde aan flexibiliteit? Met een traditionele NCW aanpak, kan dit niet. Men kan er prima de extra kosten van flexibiliteit in meenemen (flexibiliteit kost meestal extra geld), maar niet wat dat waard is. De NCW berekening is passief en veronderstelt “business as usual”, zonder de mogelijkheid tot management interventie. Het negeert strategische factoren en leidt vaak tot een onderschatting van de waarde van een project, mede doordat het operationele flexibiliteit en bijvoorbeeld potentieel waardevolle vervolginvesteringen negeert. Meer onzekerheid leidt dan dus tot een lagere waarde in plaats van een hogere waarde.

Scenario analyse is wat dat betreft al een verbetering. Hierbij is de redenering dat met betrekking tot de waarde gebruikt in de NCW analyse gedacht moet worden in termen van “ranges” en niet één enkele waarde. Echter, het gebruik van bijvoorbeeld een hoog, laag en midden scenario helpt wel bij het inperken van onzekerheid, maar is niet in staat de variantie tussen de verschillende scenario’s te bepalen. Het onderschrijft dus het bestaan van onzekerheid, maar is niet instaat de flexibiliteit te incorporeren en levert daarmee weinig stuurinformatie voor management op.

__________________________________________________________________________________
Versnel en verbeter uw investeringsanalyses
Ontdek tijdens de eendaagse cursus Investeringsanalyses met Excel hoe u uw organisatie helpt bij het selecteren van de juiste investeringen. U krijgt kant-en-klare rekensjablonen aangeboden waarmee u direct tijdwinst boekt. Klik hier voor het gehele programma en aanmelden
__________________________________________________________________________________

De reële optie theorie kan uitkomst bieden, maar wordt ondanks grote aandacht ervoor in de academische wereld niet breed toegepast in de praktijk: het zou te complex zijn en zich lastig verhouden tot de bestaande processen en technieken. Complexiteit zou echter niet doorslaggevend moeten zijn bij de beslissing voor het wel of niet toepassen van de reële optie theorie. Bepalend zou moeten zijn of men er betere beslissingen mee kan nemen. Als dat het geval is, is het juist goed zich bewust te zijn van de complexiteit om een goede implementatie mogelijk te maken. Bovendien is er meer dan techniek alleen, zoals verderop zal worden beschreven. Verder kan de reële optie theorie fungeren als een waardevolle aanvulling in plaats van vervanging van bestaande technieken en processen, mits verstandig toegepast. Hier volgt daartoe een aantal tips.

5 tips voor een realistische reële opties aanpak

1. Check de toepasbaarheid
De reële optie aanpak mag niet worden beschouwd als een wondermiddel dat altijd en overal van toepassing is en bestaande methoden overbodig maakt. Toepasbaarheid verschilt per organisatie, maar ook daarbinnen. Waar het aannemelijk is dat de reële optie aanpak wel tot betere beslissingen zal leiden, is het belangrijk te onderkennen dat er verschillende methoden voor het waarderen van reële opties bestaan. Deze hebben allen hun eigen onderliggende aannames en technieken, welke mede bepalend zijn voor hun toepasbaarheid. Bij een Amerikaans biotech bedrijf bijvoorbeeld, is de reële optieaanpak de standaard als het gaat om R&D investeringen en wordt het bij andere investeringen helemaal niet toegepast of is het er slechts “één van”.

####

2. Ga niet meteen de techniek in
Het valt aan te bevelen niet meteen de techniek in te gaan. Zeker als men nog in de verkennende fase is en bijvoorbeeld top management nog niet “om” is, is het belangrijk te beseffen dat de reële optie aanpak meer is dan techniek alleen. De reële optie theorie kan gezien worden als een manier van denken, een analytisch instrument en een organisatorisch proces.

De reële optie theorie kan worden gebruikt als een gemeenschappelijke taal waarin op een kwalitatieve manier beslissingsproblemen kunnen worden geschetst en gecommuniceerd. Het levert daarbij een belangrijke bijdrage aan het begrijpen en praten over flexibiliteit en leert de organisatie onzekerheid vanuit een positief perspectief te bekijken. Daarbij ondersteunt de reële optie theorie het strategisch denken door strategische investeringen op een proactieve wijze te ontwerpen en managen. Uiteraard worden de reële optie theorieën, en in het bijzondere reële optie waarderingsmodellen, tevens gebruikt voor de waardebepaling van investeringen. Door implementatie van de reële optie theorie in de investeringsanalyse kunnen aanwezige opties gekwantificeerd worden.

Tenslotte kan de reële optie worden ingezet als een onderdeel van een breder, organisatorisch proces om strategische opties te identificeren en te gebruiken. Het creëert daarbij relaties tussen de projectanalyse van strategische investeringen en de strategische visie van de onderneming. Het is overigens niet zo dat de drie genoemde perspectieven per sé sequentieel zijn: het kan zijn dat er bijvoorbeeld maar één aspect belicht wordt. Zo passen sommige bedrijven de manier van denken toe in bijvoorbeeld het fusie –en overname proces, zonder gebruik te maken van het echte rekenwerk en inpassing in formele organisatorische procedures. In andere organisaties wordt het juist primair toegepast als analytisch instrument om bijvoorbeeld de waarde van bepaalde contractvoorwaarden te kunnen bepalen. In weer andere bedrijven kan de focus liggen op het organisatorische aspect, bijvoorbeeld inbedding in het R&D proces.

Als er meerdere aspecten spelen is er ook niet per definitie sprake van een vaststaande volgorde. Hoewel het met name vanwege het verkrijgen van voldoende draagkracht valt aan te bevelen niet meteen de techniek in te gaan, kan in de praktijk best “het spreken van een gemeenschappelijke taal” volgen op de techniek. Bij een grote chipfabrikant bijvoorbeeld werd de reële optie aanpak voor het eerst toegepast bij de investering in een nieuwe fabriek. Nadat dit succesvol verlopen project gingen ook andere delen van de organisatie aan de slag met een reële optie aanpak ter ondersteuning van allerlei andere soorten belangrijke investeringsbeslissingen. Daar de aanpak vaak verschillend was, volgde de behoefte om een gemeenschappelijke taal te spreken bij het interpreteren van de analyses.

3. Begin klein
Begin met een of enkele proefprojecten. Laat een klein groepje enthousiastelingen experimenteren met het idee van reële opties. Het team moet voldoende gekalibreerd zijn. Productie kan bijvoorbeeld het best in staat zijn onderliggende inkrimpings -en uitbreidingsopties te identificeren en Marketing kan een goed inzicht hebben in vraag onzekerheid. Zo zullen meerdere functionele gebieden elk hun eigen inbreng leveren. Verder vergt het toepassen van technieken uiteraard ook specifieke kennis, welke dien ten gevolgen ook vertegenwoordigd moet zijn in het team.

Selecteer wel de juiste projecten. Het uiteindelijk doel is niet alleen er van te leren, maar vooral ook om er mee verder te kunnen. In de praktijk betekent dit bijvoorbeeld dat projecten met een gefaseerde implementatie en langere tijdshorizon wat minder handig zijn als proefproject. Dit ligt niet aan de werkelijke toepasbaarheid, maar meer aan het feit dat het dan te lang kan duren voordat bewezen kan worden dat reële opties inderdaad leiden tot betere beslissingen.

4. Zorg voor voldoende draagkracht
Zorg voor voldoende draagkracht, niet alleen van de financiële analisten maar met name ook van topmanagement. Top managers zullen niet snel geneigd zijn een methodologie te accepteren die ze niet begrijpen en ga er vanuit dat ze geen tijd hebben zich te verdiepen in deze theorie. Ga daarom niet te snel de techniek in. Het risico bestaat dat er nog niet voldoende draagkracht is en de hele aanpak van tafel geveegd wordt voordat er goed en wel begonnen is deze te creëren: onbekend maakt onbemind.

Focus in plaats daarvan in eerste instantie op de manier van denken. Hier zal veel minder weerstand tegen zijn, omdat een beroep wordt gedaan op de vaak al aanwezige intuïtie dat flexibiliteit waardevol is en op een juiste manier meegenomen zou moeten worden in investeringsbeslissingen. Denk bij het kiezen van voorbeelden ook aan wat top management belangrijk vindt, bijvoorbeeld het vergroten van concurrentievoordeel, en zorg dat je ook wat echte succesverhalen kan laten zien uit de praktijk, bij voorkeur ook een eigen proefproject. Zorg verder voor voldoende draagvlak bij de rest van de organisatie, vooral als de uiteindelijke oplossing breed ingezet wordt en medewerking vereist van een groot aantal disciplines.

Het belang van draagkracht werd ook onderschreven door het project team belast met het implementeren van een reële optie aanpak bij een grote olie maatschappij. Het team richtte zich initieel juist op een breed spectrum van management tools, processen en technieken. Daarna koos het binnen het raamwerk van de reële optieaanpak voor de wat conventionelere waarderingstechnieken. Dit alles om op een geleidelijke manier buy-in van het topmanagement te krijgen.

__________________________________________________________________________________
Versnel en verbeter uw investeringsanalyses
Ontdek tijdens de eendaagse cursus Investeringsanalyses met Excel hoe u uw organisatie helpt bij het selecteren van de juiste investeringen. U krijgt kant-en-klare rekensjablonen aangeboden waarmee u direct tijdwinst boekt. Klik hier voor het gehele programma en aanmelden
__________________________________________________________________________________

5. Implementeer op een wijze die past bij de organisatie
Na de experimentele fase en het creëren van voldoende draagvlak is het belangrijk op een juiste wijze tot implementatie over te gaan. Dit behelst het integreren in bestaande processen, het installeren van een expertteam dat een coördinerende en controlerende rol op zicht neemt en het trainen van mensen (waar genoemd expertteam weer een belangrijke rol in speelt). De precieze invulling hiervan zal per organisatie verschillen: er is geen “one-size fits all” manier, juist omdat zaken als bestaande processen, benodigde expertise en trainingsbehoeften afhankelijke zijn van de specifieke kenmerken van de organisatie.

Meer weten? De positioning paper “Realistisch over reële opties” bevat een uitgebreidere beschrijving van bovenstaande standpunten en is via Marco.vanalfen@eyeon.nl op te vragen.