1+1=2 Control

Een serie blogs over control.

BLOG – Soms zijn conclusies zo logisch dat ze wel waar moeten zijn. Eén plus is één is immers twee? Niet dus. Scorebord journalistiek noemde Co Adriaanse, een wijze voetbalcoach, dat vroeger al. Toch staan managementrapportages en beslissingsondersteunende notities vaak bol van de ogenschijnlijk juiste maar helaas toch halve waarheden. Helaas soms zelf flagrante leugens. Er zijn beslissers die op hun onderbuikgevoel willen beslissen en niet te veel over grijstinten nadenken. Toch zal de controller over deze short cuts van de waarheid heen moeten stappen en altijd aan hoor en wederhoor moeten doen. Onderzoeken hoe het echt zit en dan de beslissers daarover informeren voordat zij tot hun oordeelsvorming komen.

Door Hinrich Slobbe, control prof in beide betekenissen, als associate professor aan de Business School Nederland en als directeur van Wisdom in Finance.

Toen de geallieerden in 1945 de Verklaring van Potsdam opstelden werden daarin ook de voorwaarden voor de capitulatie van de Japanners in opgenomen. De Japanse premier Kantaro Suzuki reageerde volgens de Amerikanen nogal bot omdat zij vertaalden dat hij de voorwaarden “aan zijn laars zou lappen”. Tien dagen later viel de bom op Hiroshima. De andere betekenis van het woord dat Suzuki gebruikte was: “Ik heb de voorwaarden gelezen en ik zal erover nadenken”. Nogal wrang dat een vertaling in een andere context, gevoegd bij het vermoeden dat Japan zich toch niet zou overgeven, tot het desastreuze besluit van president Truman kon leiden.

Geschiedenis herhaalt …

De Tweede Wereldoorlog biedt een keur aan voorbeelden van matig geïnformeerde bevelhebbers die daardoor historische fouten maakten. De oorlog heeft in Nederland een jaar langer geduurd door een noodlottig verlopen Market Garden. Informatie over de aanwezigheid van versterkte Duitse troepen rondom Arnhem kwam niet bij de juiste personen terecht of werd niet geloofd omdat het niet “in het plaatje” paste van gedesoriënteerde Duitsers die de oorlog eigenlijk al verloren hadden. Voor het westen van Nederland betekende dit een hongerwinter met onnoemelijk veel menselijk leed.

Niet alleen in oorlogen speelt miscommunicatie een doorslaggevende rol. Columbus zou Amerika ontdekt hebben vanwege een rekenfout. Het verhaal gaat dat hij dacht een kortere weg naar India te hebben ontdekt via de westelijke route. De documenten waarop hij zich zou hebben gebaseerd waren echter in Hasjemitische mijlen en die zijn veel langer dan de Europese mijl. Ondanks de gelukkige bijvangst haalde ook hij niet het beoogde resultaat.

… ook in het bedrijfsleven

Halve waarheden, misrekeningen en communicatiestoringen leidden ook in het bedrijfsleven tot grote gevolgen. Kodak ging de mist in met digitale camera’s, door eendimensionaal vast te houden aan chemische processen die samenhingen met het ontwikkelen en afdrukken van foto’s. Nokia mist de slag bij smartphones, door te laat te snappen dat het niet om de productie en distributie van hardware gaat, maar om software en service. Allemaal voorbeelden van verouderd denken en een cultuur die naar de makkelijke conclusies leidt.

1+1 is niet altijd 2. Het kan soms 3 zijn, ook wel 1,5, of zelfs -2 is mogelijk. Een controller als beslissingsondersteuner moet bedacht zijn dat een simpele waarheid niet bestaat. Dat doorvragen nodig is om tot een doorwrocht oordeel te komen. Dit vraagt om nieuwe control, naast de spreadsheets meer twijfel meewegen, scenario’s uitwerken, cultureel bepaalde blinde vlekken wegwerken. Denk hier de komende week maar eens over na, dan tracht ik in deel twee een tipje van de sluier op te lichten.

Alle blogs van prof. Hinrich Slobbe voor u op een rij gezet.