Verslaggeving beter door IPSAS

Die conclusie staat in de notitie de verkokering voorbij die Premier Balkenende heeft gezonden aan de Tweede Kamer. In het regeerakkoord is een verwijzing opgenomen naar deze notitie van de secretarissen-generaal, waarin voorstellen zijn opgenomen voor een slankere en effectievere rijksdienst.

Nu de eerste honderd dagen van de regering Balkenende-IV zijn gepasseerd, kijken we dan ook met belangstelling uit naar de concrete stappen die de regering gaat zetten in de standaardisatie van de financiële verslaggeving in de publieke sector.

Met de harmonisering van de verslaggeving in de publieke sector volgens internationale standaarden kan inderdaad een administratieve lastenverlichting, maar ook een betere verslaggeving worden bereikt. Er bestaan nu veel verschillende stelsels voor de financiële verslaggeving door Nederlandse overheidsinstellingen, die los van elkaar worden ontwikkeld en onderhouden.

Bijna alle ministeries stellen eigen verslaggevingvoorschriften op. Zo zijn er voorschriften  voor gemeenten en provincies, agentschappen, politiekorpsen, waterschappen, onderwijsinstellingen en de ministeries zelf.

Actueel houden
Het kost ambtenaren veel tijd om deze diversiteit aan stelsels met hun eigen regels op te stellen en actueel te houden. Ook het naleven van de verschillende verslaggevingstelsels levert onnodige administratieve lasten op, zowel voor instellingen die de regels moeten volgen als voor accountants die al die verschillende stelsels uit elkaar moeten houden.

Sommige instellingen in de publieke sector moeten hun jaarrekening opmaken volgens de regels van twee ministeries, zoals openbare scholen die de regels moeten volgen van de ministeries van Onderwijs én Binnenlandse Zaken, omdat ze onderdeel zijn van een gemeente.

Harmonisering van de verslaggeving in de publieke sector biedt dan ook de mogelijkheid een reductie te behalen van de administratieve lastendruk en een vermindering van het aantal wetten en regels. Deze thema’s zijn opgenomen in de verkiezingsprogramma van bijna alle politieke partijen. Er is bovendien een aanzienlijke administratieve lastenverlichting te bereiken door één instantie aan te wijzen die de richtlijnen voor de jaarverslaggeving voortaan gaat vaststellen voor de overheid (zowel de rijksoverheid als de lagere overheden) en andere instellingen in de publieke sector.

Die instantie zou een Raad voor de Publieke Sector-verslaggeving kunnen zijn, bijvoorbeeld een agentschap, maar mogelijk ook gelieerd aan de al bestaande Raad voor de Jaarverslaggeving. In dit kader is het interessant wat de Algemene Rekenkamer onlangs antwoordde op kamervragen: ‘Het instellen van een onafhankelijke, breed samengestelde en deskundige raad of commissie die verslaggevingrichtlijnen ontwikkelt, kan harmonisatie tussen sectoren bevorderen. Bij het instellen van zo’n commissie voor verslaggevingrichtlijnen kan worden gedacht aan een commissie met adviserende bevoegdheid aan verantwoordelijke ministers, Tweede Kamer en Algemene Rekenkamer.’

Een dergelijke raad of commissie kan werken aan de totstandkoming van een verslaggevingstelsel dat geldt voor de gehele publieke sector. Een groot aantal verschillende verslaggevingstelsels vervangen door één stelsel betekent minder regels en is dus een vorm van deregulering.

Daarnaast zijn organisaties onderling beter vergelijkbaar als zij dezelfde verslaggevingregels volgen. Om te komen tot een stelsel voor de gehele publieke sector dient ook een make or buy-beslissing te worden genomen. Waarom zelf regels ontwikkelen als er kant en klare verslaggevingrichtlijnen voor de publieke sector voorhanden zijn? Dat zijn de International Public Sector Accounting Standards. Deze voldoen aan hoge kwaliteitseisen.

Dat maakt de keuze eenvoudig: niet meer zelf richtlijnen ontwikkelen, maar de Nederlandse richtlijnen baseren op internationaal algemeen aanvaarde richtlijnen. Het gaat dan alleen nog om het aanbrengen van nuances die recht doen aan de eigenheid van de diverse organisaties in de Nederlandse situatie.

Harmonisatie
De Algemene Rekenkamer stelt dat er in de huidige situatie een grote verscheidenheid aan regelgeving op het terrein van de verslaggeving bestaat: ‘Meer harmonisatie kan winst opleveren voor de kwaliteit van informatie en de doelmatigheid van informatieproductie. Te denken valt aan: brede toepassing van internationaal steeds meer toe- gepaste International Public Sector Accounting Standards van de International Federation of Accountants.

Eenduidigheid in de verslaggevingeisen voor de gehele overheid bevordert de aansluiting binnen verschillende verantwoordingsketens, zoals bijvoorbeeld die tussen ministeries en gemeenten (specifieke uitkeringen).’

De IPSAS-richtlijnen zijn speciaal ontwikkeld voor de publieke sector, maar ze komen zoveel mogelijk overeen met die van het bedrijfsleven. Ze volgen het baten lasten stelsel en zijn daardoor voor veel mensen goed te begrijpen. IPSAS zijn de International Financial Reporting Standards voor de publieke sector. De Europese Commissie heeft IFRS verplicht gesteld voor alle beursgenoteerde ondernemingen in Europa.

De IPSAS Board bekijkt elke bestaande IFRS-standaard en brengt de nodige wijzigingen aan om deze geschikt te maken voor de publieke sector. De IPSAS Board ontwikkelt ook richtlijnen speciaal voor de publieke sector, zoals voor sociale zekerheidsuitkeringen en belastingopbrengsten, zodat het eigen karakter van de publieke sector volledig tot zijn recht komt in de IPSAS-richtlijnen. De IPSAS Board ontwikkelt de richtlijnen.

De leden zijn afkomstig uit achttien landen uit de hele wereld. Diverse internationale organisaties zijn al overgegaan op IPSAS. Denk aan de Europese Gemeenschappen, de OESO, de NAVO en de Verenigde Naties. Kofi Annan heeft vorig zomer een voorstel bij de Algemene Vergadering ingediend om IPSAS in te voeren bij alle organisaties in de Verenigde Naties en deze heeft daarop positief besloten.

Ook veel landen, zoals Zuid-Afrika, Australië en Zwitserland, volgen IPSAS nauwgezet. Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland werken ook aan de invoering van verslaggevingstelsels die in grote lijnen overeenstemmen met IPSAS.

Inmiddels zijn er 43 landen die IPSAS hebben ingevoerd of die werken aan de invoering ervan. Een van de kantons in Zwitserland heeft onlangs zelfs een speciaal referendum belegd over de invoering van IPSAS. Gelukkig stemde een overgrote meerderheid voor.

Voorwaarde
De Europese Commissie sponsort de invoering van IPSAS door de nieuw toegetreden lidstaten. De Wereldbank stelt bij het verstrekken van kredieten aan landen vaak de voorwaarde dat IPSAS wordt ingevoerd voor de overheidsverslaggeving.

De invoering van IPSAS is een belangrijke innovatie, die leidt tot meer transparantie van de overheidsfinanciën voor de belastingbetaler en tot deregulering. Vandaar dat mijn aanbeveling luidt: leg de verantwoordelijkheid voor het vaststellen van verslaggevingregels voor de publieke sector in handen van één instantie en pas IPSAS toe voor de gehele publieke sector.

Frans van Schaik is hoogleraar management accounting aan de Universiteit van Amsterdam, lid van de International Public Sector Accounting Standards Board en partner van accountants-adviesorganisatie Deloitte.