Belangrijke rol voor financials bij implementatie ESG

Door Di-Lan Sun

Juist als financial in de publieke sector kun je de regie nemen bij ESG-rapportage. Maar hoe pak je dat aan en waar moet je op letten? In de masterclass ESG-ontwikkelingen en -rapportering van NBA Opleidingen geven vakdocenten Vincent Wanders en Jurgen de Ruiter daar antwoord op.

ESG gaat over het omgaan met de aarde, omgaan met je eigen omgeving en welk gedrag je toont in je omgeving. Dat zijn volgens Wanders de drie kernvragen waartoe het hele stelsel van Environmental, Social and Governance-criteria te herleiden is. ESG-criteria spelen een steeds grotere rol in het bedrijfsleven, ook bij organisaties in het publieke domein. Volgens Wanders en De Ruiter is dat logisch, want ‘het goede doen’ zit bij veel van publieke organisaties in het DNA. Maar met veranderende verwachtingen en eisen wordt het implementeren van ESG een steeds ingewikkelder traject. De docenten spreken zelfs van een aparte bedrijfsafdeling voor ESG waarbij multidisciplinaire teams samenwerken.

In dat traject komt ook de rol van de financial bovendrijven, stellen Wanders en De Ruiter. ESG is via de achterdeur bij de financial terechtgekomen. “Investeren in verduurzaming kost geld, en als je het op ESG-gebied goed wilt doen, kost dat mogelijk nog iets meer”, zegt Wanders. “Zo speelt sustainable finance een steeds belangrijkere rol. De financiering wordt afhankelijk van het sustainability profiel en daardoor groeit de rol van de financiële afdeling. Bijvoorbeeld in het opzetten van business cases.” De Ruiter valt bij: “Er wordt steeds meer verwacht van financials. Ze moeten financieel goede afwegingen maken en kunnen denken vanuit een ketenbenadering. Ook wordt verwacht dat ze een bijdrage leveren aan de wijze waarop hun organisatie de maatschappelijke ambities kan sturen en verantwoorden.

Woningcorporaties
Dat niet alleen de wereld verandert maar ook de organisaties zelf, blijkt bijvoorbeeld uit de veranderende rol van woningcorporaties. zegt De Ruiter. Hij heeft veel ervaring met het professionaliseren van de bedrijfsvoering en de financiële functie van vastgoedorganisaties. Woningbedrijven zijn de laatste jaren op grote schaal aan het investeren in het verduurzamen van hun woningaanbod. Zo leggen ze bijvoorbeeld op grote schaal zonnepanelen op hun daken en bouwen nul-op-de-meterwoningen. Daarmee dragen ze hun steentje bij aan de energietransitie, maar worden zelf ook energieleverancier. “Huurders betalen hun stroomrekening niet meer aan energiebedrijven, maar aan hun huurbaas”, verduidelijkt De Ruiter. “Dat verdienmodel is mede afhankelijk van de ontwikkelingen op de energiemarkten.”

Woningcorporaties zijn goed bezig als het om de verduurzaming van hun panden gaat. “Maar bij het leggen van zonnepanelen komt veel meer kijken als het gaat om ESG-criteria”, haast Wanders zich te zeggen. Kennis over de gebruikte materialen en de leveranciers waar je mee werkt is vanuit de ketenverantwoordelijkheid essentieel. “Zeker met het oog op de verplichte rapportering die er gaat komen”, legt de docent uit. “Je moet precies weten wat je leveranciers doen. Welke materialen gebruiken ze? Waar komen de producten vandaan en hoe zijn de arbeidsomstandigheden? Het zijn allemaal dingen waar je als organisatie rekening mee moet houden en naar moet handelen.”

Maak- en leveringsketen
Wil je als financial je rol pakken als het gaat om ESG-criteria en rapportering, zorg dan dat je weet met wie je zaken doet. “Leer je keten door en door kennen”, geeft Wanders als tip mee. “Maakt een leverancier de beloften waar?” Bovendien krijgen de normeringen rond ESG steeds meer vorm. Zo is er al de Due Diligence Directive waarin een organisatie de maak- en leveringsketen precies dient te beschrijven. De keuzes die gemaakt zijn moeten ook worden verantwoord. Natuurlijk zal er over sommige beslissingen discussie zijn, maar volgens Wanders zorgt een goede rapportage dat een gemaakte keuze te motiveren is. Dat is belangrijk, want het kan in de toekomst zelfs gebeuren dat wanneer een bedrijf aansprakelijk wordt gesteld als blijkt dat een product schadelijke stoffen bevat of bijeffecten heeft. Hoe deze indirecte aansprakelijkheid gaat werken, moet nog vorm krijgen. “Maar het is wel iets om nu al op voor te sorteren”, zegt Wanders. “Daarom is het zo belangrijk om ook binnen de publieke sector je keten te kennen en te doorgronden.”

Een verkeerde keuze kan desastreus uitpakken. Reputatieschade kan uitmonden in een financieel risico. CFO’s en zeker CFRO’s moeten daar goed mee omgaan. Verder krijgt de financial te maken met CO2-pricing. Er wordt een prijs gehangen aan de producten die geïmporteerd worden en ook dat heeft financiële impact.

Ook in de rapportering is een rol weggelegd voor de financial. “Door hetgeen je doet goed uit te leggen, kun je zorgen voor draagvlak”, stelt Wanders. “Het gaat vaak om ingewikkelde keuzes. Denk aan de stikstofproblematiek. Kiezen we voor het milieu en laten we bouwprojecten schieten of kiezen we ervoor om toch de woningnood aan te pakken?” De Ruiter noemt dat een groot spanningsveld. “Door je keuzes goed te beargumenteren, kun je mensen meekrijgen”, zegt hij. “Er moet common sense ontstaan en we moeten oppassen voor verkokering. Dat kun je bij ESG niet hebben.”

Samenspel
De maatschappij verandert snel en op technologisch gebied worden grote stappen gezet. Zowel Wanders als De Ruiter pleiten daarom voor flexibele normeringen en wetgeving. Direct aanpassen als het noodzakelijk is. “Dat is belangrijk voor het milieu en de vooruitgang”, stellen de docenten.

Het mag duidelijk zijn; ESG is een hele bedrijfsafdeling aan het worden. De grote accountantskantoren hebben dat al door, weet Wanders. Ze zetten er groot op in om op tijd klaar te zijn voor het moment waarop de controles echt worden ingevoerd en er vragen komen. Voor een deel moeten de controles en rapportages door de bedrijven zelf gebeuren, maar daar omheen zal ook een nieuwe business rond ESG ontstaan. Organisatie-breed krijgen afdelingen ermee te maken. Van Finance tot R&D, en van HR tot Communicatie: er dient een samenspel te ontstaan waarbij de financial een waardevolle bijdrage kan leveren en zijn of haar rol kan pakken.