Wereldwijde sales zonder smeergeld, kan dat wel?

Het Openbaar Ministerie gaat scheepsbouwer Damen Shipyards en enkele leden van de directie strafrechtelijk vervolgen. Het bedrijf wordt verdacht van omkoping, valsheid in geschrifte en witwassen. Ook zou Damen sanctiemaatregelen tegen Rusland hebben overtreden. Justitie meldt dat de vervolging is gebaseerd op twee losstaande onderzoeken.

De directieleden worden vervolgd voor het leidinggeven aan “deze strafbare gedragingen”, aldus het OM.

Wat zou Damen Shipyards hebben misdaan?
De Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) heeft het onderzoek naar omkoping uitgevoerd. Daaruit zou blijken dat Damen van 2006 tot en met begin 2017 hoge bedragen heeft betaald aan agenten, die werden ingeschakeld voor de verkoop van schepen in diverse landen. Het OM houdt er rekening mee dat dit geld is gebruikt om ambtenaren om te kopen in landen waar zaken werden gedaan.

Wat is de andere aanklacht?
De douane voerde het onderzoek naar het overtreden van sanctiemaatregelen uit. Daaruit volgt de verdenking dat goederen en technologie van Damen hebben bijgedragen aan “de militaire en technologische versterking van Rusland”, meldt het OM.

Hoe belangrijk is deze zaak?
Damen, een familiebedrijf, is een van de grootste scheepsbouwconcern in Nederland. Er werken wereldwijd ruim 12.000 mensen verspreid over 35 werven in twintig landen. De onderneming heeft grote klanten in diverse landen en bouwt ook schepen voor de Nederlandse marine, voor wie Damen de belangrijkste leverancier is.

Wat zegt Damen er zelf van?
Damen Shipyards laat weten dat het OM, door de twee zaken samen te presenteren, lijkt “te suggereren dat Damen Shipyards structureel de grenzen van de wet opzoekt”. Ook stelt het bedrijf dat het om projecten van meer dan tien jaar geleden gaat, waarvan een aantal gevallen al zijn beoordeeld.

Hoe uniek is deze kwestie?
In het verleden zijn veel grote bedrijven betrokken geweest bij omkopingskwesties. Denk maar aan de Bouwfraude van begin deze eeuw, waar tal van gerennommeerde bouwbedrijven bij betrokken waren. In 2012 trof Ballast Nedam een miljoenenschikking met het Openbaar Ministerie over omkoping in het Midden-Oosten. Nadien zijn er tal van grote en kleine zaken geweest, verspreid over diverse sectoren.

Hoe riskant is het betalen van smeergeld?
De financiële risico’s zijn groot. Wordt Damen veroordeeld, dan wordt het bedrijf voor jaren uitgesloten van overheidsopdrachten. Bellast Nedam trof destijds een schikking van vijf miljoen euro. Daarnaast kon het bedrijf fluiten naar een fiscale teruggave van 12,5 miljoen euro. Ook worden bestuurders persoonlijk vervolgd. Tenslotte kunnen ook de helpers, zoals accountants, worden vervolgd wegens medeplichtigheid. Het Openbaar Ministerie neemt deze zaken serieus, omdat omkoping een grove schending is van wetten en regels.

Waarom dan toch het risico nemen?
Omdat zakendoen vaak op het scherpst van de snede gebeurt. Hoe groter de bedrijven, hoe groter ook de belangen en hoe groter de concurrentie. Gaat het om opdrachten ver weg, dan is omkoping ook ietsje minder zichtbaar. Bovendien is het de vraag wat omkoping precies is. Gaat het om een paar etentjes of een traktatie aan een theater, of om dikke enveloppe met bankbiljetten?

Hoe komen deze zaken aan het licht?
Dat kost veel onderzoek, maar vaak worden deze kwesties zichtbaar in de boeken. Dat was het geval bij Ballast Nedam, dat enorme bedragen een plekje moest geven in de boeken. Soms komen deze zaken aan het rollen doordat maatschappelijke groeperingen en media aan het spitten gaan. Het is dan een kwestie van tijd voordat OM het stokje overneemt.

Hoe gaat het nu verder met Damen Shipyards?
Het OM verwacht in de tweede helft van dit jaar de eerste regiezitting in de zaak. Damen zegt zich “vol” tegen de “vermoedens van het OM” te verweren.