Wacht niet langer met blockchain!

Door Bouko de Groot

Blockchain: een grote database, met data die door betrokken partijen is gevalideerd en goed bevonden,  achteraf niet meer gewijzigd kan worden, en voor iedereen toegankelijk is. OK, en dan? “Iedereen kan het inzien en weet dat de gegevens betrouwbaar zijn: alleen dat al is erg waardevol,” zegt Frans Kempen, Blockchain Lead bij IBM Nederland voor Logistics & Supply Chain.

Blockchain neemt de vertrouwensfunctie over in transacties, omdat de gegevens in de blockchain voor alle partijen in te zien zijn en de afgesproken transacties automatisch via smart contracts worden uitgevoerd. “De middleman wordt uitgeschakeld: notaris, bank, makelaar, vroeger had je die nodig voor het vertrouwen. En dat kost tijd en geld. Een blockchain netwerk of platform vermijdt die kosten,” somt hij de bestaansreden op. “Wat internet is voor communiceren, dat wordt blockchain voor transacties. Het is een nieuwe manier van samenwerken.” Voorwaarde is wel dat alle partijen op datzelfde transparante platform zitten.

Business Ecosystems

Alles delen is makkelijk gezegd. In werkelijkheid wil je natuurlijk niet dat zomaar iedereen toegang krijgt. De data die je opslaat is immers vertrouwelijk. Ook dat is mogelijk. “Een platform kan open of gesloten zijn,” zegt Kempen. Bij een open platform kan iedereen lid worden, zoals bij Bitcoin. Het bedrijfsleven wil doorgaans zelf bepalen wie op het platform zit, zo'n platform wordt ook wel business ecosystems genoemd. “We willen immers weten met wie we zaken doen. Het Is eigenlijk wel open, maar je moet er lid van zijn. Dus je NAW of KvK-gegevens zitten in het systeem en daarmee ligt je identiteit vast,” legt hij uit.

Hyperledger is zo'n ‘permissioned’ blockchain toepassing, open source en opgezet mede door IBM. ABN AMRO, Amazon en vele anderen gebruiken het. “Hyperledger is een basislaag voor blockchain. Daarop komt dan de applicatielaag, toegespitst op het specifieke gebruik, zoals Tradelens, het container shipping consortium.” IBM helpt gebruikers om zulke platforms te bouwen. “We configureren de protocollen, bouwen de applicatielaag en bieden het onderhoud ervan aan in de cloud om alles te hosten.”

Uit het zicht gebeurt er al heel veel. IBM doet mee aan honderden proof-of-concepts. “Enkele tientallen worden al in productie gebruikt, kleinschalig maar het gebeurt. In die paar jaar is de adoptie al behoorlijk op stoom gekomen,” weet Kempen. De gebieden waar de zaken het snelst ontwikkelen zijn trade finance en supply chain.

Trade finance

In de handel is er altijd een vertrouwensvraag: krijg ik betaald? Vooral bij internationale transacties. “Dat betekent dat er tussen die twee ook nog een of twee banken zitten en veel documenten. Een betaling duurt dan al snel twee of drie dagen, plus er komt nog een fee van een procent of drie bij op. Met blockchain zijn er nauwelijks kosten en is zo'n transactie onmiddellijk.”

Een voorbeeld van zo'n platform is Wetrade, opgezet door een aantal banken. Daarmee kunnen bedrijven direct zakendoen met andere, zonder die tussenstappen. “Alle leden brengen hun bedrijfsklanten in, nu al zo'n 50.000. Worldwire is een andere toepassing: internationaal betaalverkeer. Banken, bedrijven en particulieren zitten op dit platform. Aan de ene kant wordt de fiat currency omgezet in een token, die gaat door het netwerk en wordt dan aan de andere kant omgezet in de lokale currency. En dat met verwaarloosbare kosten en binnen een paar minuten.

Het lijkt vreemd dat banken – waaronder KBC, ABN AMRO, HSBC en Deutsche Bank – hier het voortouw genomen hebben. “Dat hebben ze gedaan om zich te beschermen tegen mogelijke startups: ze zijn disruptief voor zichzelf in plaats van te wachten tot een outsider zoals Amazon of andere fintechs dat kunnen zijn. En ja, ze verdienen nu minder fees, maar ze hebben nu zelf de controle en ze beschikken nu over veel meer data,” licht Kempen toe.

Supply Chain

Voor de supply chain zijn kostenbesparingen en provenance de belangrijkste redenen om blockchain te gebruiken.  “Van een fabriek in China gaat een order naar Shanghai, in een container, langs de douane, per schip naar Rotterdam, weer langs de douane, naar een distributeur, uitgepakt naar de groothandel en dan naar een winkel. Dat zijn veel partijen! Geen wonder dat de helft van de totale kosten niet eens transportkosten zijn.”

Twee jaar geleden heeft rederij A.P. Moller-Maersk het platform Tradelens opgezet. Behalve meerdere rederijen zijn daar ook transporteurs, forwarders, warehousers, douanes, enzovoort bij aangesloten. “Dat is de uitdaging: elke partij in de supply chain moet aanwezig zijn op het platform. Hoe zorg je voor dat netwerkeffect, dat je platform de leider van de industrie is?”  Dat lukt alleen als het hele platform mee profiteert. “De sleutel voor succes is dat alle partijen die op het platform zitten eraan moeten  verdienen op de korte of lange termijn.”

Een andere reden om een platform te gebruiken is provenance: het kunnen bewijzen hoe en waar een product of onderdeel vandaan komt. Ontzettend belangrijk in bijvoorbeeld de vliegtuigindustrie. “Dat kan met zogenaamde digital twins, digitale representaties van het object, zoals de exacte afmetingen, gewicht enzovoorts te hebben en dat op de blockchain te zetten.” Het Cobalt platform is een ander voorbeeld. Daarmee kunnen autofabrikanten zich garanderen van een goede herkomst – ook voor wat betreft mensenrechten – van deze  grondstof voor de batterijen van hun elektrische auto's.

Wacht niet

“De use case is dus dat wanneer je veel gebruikers nodig om een doel te realiseren, je veel beter af bent met een blockchain platform,” zegt Kempen. Op alle wereldwijde platformen, zoals Tradelens, Wetrade, Foodtrust (provenance van voeding), zijn Nederlandse partijen actief. Maar wennen is het wel, geeft Kempen toe. “Samenwerken met je concurrenten, klanten en leveranciers om een dienst op te tuigen, ja dat is nieuw. Afspraken moeten gemaakt worden over wie wat gaat betalen en verdienen: wat zijn de incentives, wat is de fee structuur. Dat is een totaal nieuw domein.”

Toch moet je niet langer wachten om op de blockchain train te springen. ” Nu hebben bedrijven de kans om de regels van het platform te bepalen. Als je het nog een paar jaar uitstelt, dan zul je de platform condities moeten accepteren om mee te mogen doen met bestaande platforms,” waarschuwt Kempen. “Nu heb je een kans op een 'seat at the table'. “Verder gaat er veel tijd zitten in het aanpassen van de processen in de organisatie en het implementeren van de nieuwe technologie, dat duurt al snel twee tot drie jaar.”

Daar blijft het niet bij. “Doordat het open source is, gaat de ontwikkeling echt veel sneller dan tien of twintig jaar geleden. Ben je er over drie jaar klaar voor? Er zijn echt al heel veel mee bezig, maar het gebeurt allemaal buiten het publieke domein. Met name in de financiële functie gaat de automatisering hoe langer hoe verder. Mijn inziens is het voor intermediary services echt gevaarlijk om te wachten.”

En als je dan op een platform zit, notabene met je concurrenten, waar verdien je dan nog geld mee? “Met nieuwe diensten en met de meerwaarde uit al die extra data waar je dankzij het platform toegang toe krijgt,” stelt Kempen gerust. “Dat is het grootste voordeel: het monetizen van al die data.” Hij heeft bovendien nog een indirect voordeel ervaren. Blockchain is namelijk vaak een katalysator voor digitalisering bij bedrijven: “Als dit kan, wat kunnen we dan nog meer digitaliseren?” Kortom: wanneer gaat u aan de blokkenketting?

• Lees ook: Retail volgt financials in blockchain

Eens? Oneens? Vraag? Tip? Praktijkvoorbeeld? Reageer hieronder.